Het kasteel Vilain, de toegangsbrug en de toegangspoort waren beschermd als monument.

Sinds 1987 blijft van het kasteel alleen de traptoren over. De toegangspoort en de toegangsbrug zijn verdwenen. Door de materiële teloorgang zijn de erfgoedwaarden van het monument ontoereikend voor bescherming als monument. Daarom werd op 1 november 2023 bij ministerieel besluit de bescherming als monument opgeheven omwille van het algemeen belang.

De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) bracht in 1980 een advies uit waarbij de historische waarde van het kasteel Vilain, de toegangsbrug en de toegangspoort als volgt werd gemotiveerd: Het betreft een oud buitenverblijf van Gentse patriciërs dat in de tweede helft van de 18de eeuw werd verbouwd. Tevens was het één van de centra van waaruit het calvinisme zich verspreidde.