De parochiekerk Sint-Amandus te Borchtlombeek is beschermd als monument.

Laat-gotische zandstenen constructie uit einde 16de eeuw - begin 17de eeuw, met uitbreiding in de 19de eeuw, ingeplant in de dorpskern.

Historiek

Over het precieze ontstaan van de Sint-Amanduskerk zijn geen gegevens bekend. Parochiaal ressorteerde Borchtlombeek sinds 1140 tot op het einde van het ancien régime onder de abdij van Ninove en dit ingevolge een schenking van de heer van Liedekerke. Iwein van Aalst, van de kerk van Liedekerke, samen met haar afhankelijkheden Borchtlombeek en Strijtem. Vanaf 1162 vormde Borchtlombeek samen met de gehuchten Kattel en Eigendom een zelfstandige parochie.

De bouwgeschiedenis van deze stilistisch heterogene plattelandskerk is tot op heden niet grondig bestudeerd. Wel is bekend dat de gotische constructie met transept en vrijstaande westtoren in 1856-1857 werd uitgebreid door een verlenging en verbreding van de zijbeuken. Hierbij bleven zowel middenbeuk, koor en westtoren integraal bewaard. Kort nadien, in 1872 wordt melding gemaakt van twee nieuwe zijaltaren naar ontwerp van G. Hansotte (1827-1886). Dit zou er op kunnen wijzen dat Hansotte eveneens verantwoordelijk was voor de uitbreiding. Rond 1888 werd de noordwand ingevolgde scheur- en barstvorming opnieuw heropgebouwd door architect A. Thomisse uit Laken. Recent werd de kerk aan de buitenzijde volledig gerestaureerd.

Beschrijving

De Sint-Amanduskerk is ingeplant ter hoogte van een driesvormig plein, te midden van een ontruimd, nog deels ommuurd kerkhof dat aan de zuidzijde werd geïncorporeerd in een nieuwe pleinaanleg.
Ze is opgetrokken in zandhoudende kalksteen en baksteen en toont in plattegrond een driebeukig schip van vier traveeën met pseudo-basilicale opstand, een ingebouwde vierkante westtoren en een rechthoekig gesloten koor met flankerende sacristieën. Toren en koor met natuurstenen parement verwijzen naar een laatgotische constructie uit de eind 16de – begin 17de eeuw terwijl de bakstenen beukwanden refereren aan de 19de-eeuwse uitbreiding.

De laat 16de-eeuwse toren, geritmeerd door kordonlijsten en gestut door twee in de gevel vooruitspringende steunberen met vier versnijdingen, telt vier bouwlagen onder een ingesnoerde leien naaldspits. Boven de korfboogpoort met laatgotisch profiel, druiplijst en sluitsteen bevindt zich een hoog spitsboogvenster met doorgetrokken druiplijst en ijzeren roedenverdeling, op zijn beurt bekroond met een klein rechthoekig venster. De klokkenverdieping met slanke , gekoppelde en rondbogige galmgaten alsook de torenspits zouden uit het begin van de 17de eeuw dateren. Inwendig is de toren voorzien van een kruisribgewelf, naar de beuk toe geopend door een op zuilen rustende spitsboog.

De 19de-eeuwse, bakstenen beukwanden met natuurstenen plint en hoekkettingen tonen een sobere ordonnantie van vier spitsboogvensters met fijne ijzeren roedenverdeling. In de zuidwand zijn de vensters gevat in een bakstenen omlijsting met natuurstenen sluitsteen, imposten en onderdorpel. De circa 1888 heropgebouwde en met steunberen verstevigde noordwand toont witnatuurstenen vensteromlijstingen met hardstenen dorpels. Het laatgotisch twee traveeën diep rechthoekig koor, zoals de toren opgetrokken in natuursteen, werd tijdens de 19de-eeuwse bouwcampagne geflankeerd door twee, in baksteen opgetrokken sacristieën met lessenaarsdak. De blinde oostgevel met Calvarie in terracotta (17de eeuw?) is afgewerkt met een aandak, top- en schouderstukken. De zijgevels, met geprofileerde plint en cordonlijst, zijn opengewerkt met een spitsboogvenster met metalen roedenverdeling met lancetvormige detaillering conform de beukvensters. In de plint werden, naast een onleesbaar exemplaar, de hardstenen grafplaten ingewerkt van Jan De Ro (+1670), brouwer David Goossens (+1617) en schepen Peeter van Nechel (+1729).
Het koor is voorzien van een gestuct, houten spitstongewelf terwijl de middenbeuk wordt gearticuleerd door spitsboogarcades op zuilen met achthoekige sokkel en kapiteel. Markant is de stenen overwelving met barokinslag uit de tweede helft van de 17de eeuw met brede, gecaissoneerde gordelbogen en door consoles opgevangen ribben.

Meubilair

• Hoofdaltaar, portiekaltaar, in bekroning Jezusmonogram in stralenkrans, 17de eeuw, geschilderd hout.
• Tabernakel met Abraham offert Isaac, geflankeerd door twee vrouwenfiguren, bustes van Christus en Maria, engelenhoofdjes en engelen in aanbidding.
• Altaarstuk, Aanbidding der Wijzen, 18de eeuw, in 1868 gerestaureerd door Theodore Reh, doek.
• Zijaltaar (zuiden), toegewijd aan de Heilige Amandus, in bekroning driehoek met Oog Gods in stralenkrans, in nis beeld, in altaartafel monogram van de heilige, 1872, eik.
• Zijaltaar (noorden), toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw, identiek aan voorgaande, 1872, eik.
• Biechtstoel met bovenaan fries met bloemenslingers, op rechtstanden herme-engelen, links met drie nagels, rechts met doornenkroon, gedateerd 1657 in kroonstuk, eik.
• Biechtstoel met op rechtstanden hoofden van engeltjes, 17de eeuw, eik.
• Biechtstoel met schelpwerk, Louis XV stijl, eik.
• Communiebank met hoofden van engeltjes en Hostiedragende kelk, Louis XV, eik.
• Preekstoel met onder de kuip het beeld van de Heilige Petrus, op de kuip de Goede Herder en buste (Onze-Lieve-Vrouw), op deurtje (Heilige Jozef of Ecce Homo), Louis XV, eik.
• Koorlambrisering, Louis XV, eik.
• Koorgestoelte, Louis XV, eik.
• Tochtportaal, Louis XV, eik.
• Kast voor reliekhouders, 18de eeuw, eik.
• Reliëf van de Heilige Amandus in medaillon, 18de-eeuw, eik.
• Doopvont vcirca 1700, marmer met koperen deksel.
• Orgel met medaillon met buste van de Heilige Cecilia door Pierre Charles Van Peteghem, 1824.

Bibliografie

Waarden