Beschrijving
De vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar is vastgesteld in de landschapsatlas.
Waarden
historische waarde
De historische waarde van de ankerplaats blijkt uit: het historische kasteelpark; het bouwkundig erfgoed; de archeologische vondsten; de perceelsindeling en de perceelsinrichting; de oude veldwegen en paden; het bodemarchief (plaggenbodems).
Zowel kasteel Berentrode als het kasteel van Zellaar hebben een middeleeuwse oorspong. Berentrode zou als ‘hof van de Berthouts’ opklimmen tot de 13de eeuw en de oudste ontgonnen plaats van ‘Boene Heyde’ (vermelding in 1330 van de huidige gemeente Bonheiden) zijn. De onmiddellijke omgeving van Berentrode is redelijk gaaf bewaard gebleven sinds het einde van de 19de eeuw. Opvallend is de nog steeds bestaande dreef tussen de kerk vin het centrum van Bonheiden en het kasteel. Ook het kasteel van Zellaar gaat terug tot de 13de eeuw. Het parkdomein kende net als de omgeving rond Berentrode geen grootschalige en ingrijpende veranderingen meer in de voorgaande eeuwen. Typisch zijn de nog de redelijk gaaf bewaarde hoeves waarvan sommige nauw waren verbonden met het kasteeldomein. Vanuit deze hoeves en de dorpskern van Bonheiden werd het landschap van de Bruinbeekvallei in ontginning gebracht. Het gebied wordt beschouwd als de oudste landbouwkern van Bonheiden.
natuurwetenschappelijke waarde
De ankerplaats bevat geomorfologische, bodemkundige, hydrologische, landschapsecologische, faunistische en floristische erfgoedwaarden.
Het beekdal van de Bruine Beek is een beekdallandschap gelegen tussen de hogere duinrug ten zuiden, waarop het dorp Bonheiden is ontwikkeld en het hogere gelegen woonlint langs de Putsesteenweg dat de noordgrens van de ankerplaats vormt. Centraal lopen de Bruine beek en de Zennekensbeek door dit lager gelegen beekdallandschap. De natte zandleem gronden bevinden zich in een smalle repel langs beide beken met twee grotere ‘uitstulpingen’ tussen de Kleine Krankhoeve en het Kasteel van Berentrode en ten westen van het parkdomein van Zellaar en de Bruine beek. Deze natte gronden waren en zijn niet geschikt voor een normale landbouwuitbating, waardoor ze op de natste plaatsen enkel konden evolueren naar elzenbroekbos, wilgenstruwelen en natte ruigten. Waar de omstandigheden het enigszins toelieten werden hooilanden en weilanden aangelegd. Ten noorden en ten zuiden van deze zandleemgronden waren de vochtige zandgronden beter geschikt voor agrarische activiteiten. Gezien de relatief betere drainering werden deze gronden overwegend in landbouwuitbating gebracht. Door eeuwenlange bemesting van de oorspronkelijke bodem ontstonden typische plaggenbodems rondom de woonkernen en het kasteeldomein van Zellaar. Omwille van de geringe vruchtbaarheid van de zandgronden bleef het landbouwgebruik in de loop van de geschiedenis kleinschalig, waardoor al van bij de ontginning van het landschap een lappendeken ontstond van weilanden, hooilanden, akkers, natte ruigten, struwelen, bosjes, houtkanten, dreven (omwille van de aanwezigheid van de kasteeldomeinen van Berentrode en Zellaar), verspreid liggende hoeven en twee kastelen. Door de afwisseling van gesloten bos met eerder open landbouwlandschap verrijkt met kleine landschapselementen is de vallei van de Bruine Beek een zeer waardevol fourageer- en broedgebied voor talrijke vogelsoorten.
esthetische waarde
De aanwezigheid van kasteeldomeinen, dreven, bossen, struwelen, ruigten, graasweiden en historische hoeven maken dit landschap tot een aantrekkelijk geheel. De afwisseling tussen de gesloten bossen rondom het kasteeldomein van Zellaar en de bossen ten noorden van de Krankhoeve en Berentrode, de meer open graslanden, akkers en ruigten en de historische hoevegebouwen bepaalt de esthetische waarde van de ankerplaats en geeft aan het landschap een grote belevingswaarde.
ruimtelijk-structurerende waarde
Het schaars bebouwde beekdallandschap is een relict van een oud open landschap, temidden van een sterk verstedelijkte omgeving. De lijnvormige landschapselementen en beekbegeleidende vegetatietypen zijn nauw verweven met het landbouwkundig karakter van het gebied. Opvallend in het geheel zijn de centraal gelegen Bruine beek, het 'Kasteel van Berentrode', gelegen op het kruispunt van vier dreven en de Berentrodedreef die de relatie legt tussen het landelijke gebied en de dorpskern.