Vastgesteld landschapsatlasrelict

Groot Schietveld

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10279
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10279

Besluiten

Groot Schietveld
vaststellingsbesluiten: 09-02-2011  ID: 4795

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het Groot Schietveld is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

ruimtelijk-structurerende waarde

Het Groot Schietveld werd aangelegd in de periferie van een reeks dorpen. Het terrein wordt daarom doorsneden door tal van oude gemeentegrenzen en beslaat delen van vier oude gemeenten (Loenhout, Wuustwezel, Brecht, Brasschaat,). Het gebied Brasschaat maakte eertijds deel uit van Ekeren. Wuustwezel en Loenhout werden op 1 januari 1977 verenigd tot de nieuwe gemeente Wuustwezel.

De ruimtelijk-structurende waarde van het oefenterrein wordt geïllustreerd door de kaart waarop de gehuchten en hun oude akkergronden zijn aangegeven. Het Groot Schietveld is met zijn 10 kilometer lengte en 2 kilometer breedte een unieke gave open ruimte-corridor tussen de gemeenten Brecht, Brasschaat, Wuustwezel en Loenhout. Het gebied vormt voor Vlaanderen een van de grootste ruimtelijke ensembles met een zeer grote samenhang.

De hoogste zone in het Groot Schietveld (28m) vormt een oostwest-gerichte rug die het waterscheidingsvlak vormt tussen het Maas- en het Scheldebekken. Deze waterscheiding is een markante terreinovergang en vormt een structurerend reliëfelement.

sociaal-culturele waarde

De sociaal-culturele waarde wordt bepaald door de getuigenissen van het gebruik door de mens. De gronden van het Groot Schietveld stonden tot de 19de eeuw ter beschikking van de bevolking voor de winning van veen en turf. De walletjes geven een duidelijk beeld van hoe dit leidde tot een inname van de gemene gronden. De terreinen langs de Bredabaan geven bovendien een goed inzicht in de evolutie die plaatsgreep na de aanleg van deze verbindingsweg tussen Antwerpen en Breda. De nog aanwezige folies geven de invloed weer van de landschappelijke stijl bij de aanleg van parkdomeinen. De gronden van het klooster van de franciscanessen geven een zicht op het kloosterleven in de voorbije eeuw wat een belangrijk maatschappelijk gegeven was in deze tijden met zijn remonte van het religieus leven. De aanwezige Mariavereringen, begraafplaats van de kloosterlingen, zijn belangrijke klein historisch erfgoed. De middeleeuwse route Loenhout - Antwerpen, met zijn vertakkingen in het Groot Schietveld en de oversteek van de Weerijs bij de Nieuwe Brug (voorheen de Marumvoort) zijn een historisch zeer belangrijk gegeven. De Nieuwe Brug is nog altijd het centrum van een tweezijdige wegenwaaier, en het is een zeldzaam gegeven dat zo'n wegenbundel nog over een dergelijk grote lengte min of meer compleet in het landschap aanwezig is. Het langdurig militair gebruik is op zich ook een belangrijk maatschappelijk gegeven voor het gebied. In de periode dat er geen militaire activiteit is op het schietveld, worden twee verbindingswegen (tussen Bredabaan en Brasschaatbaan) opengesteld voor het publiek waardoor een unieke inkijk ontstaat voor de bevolking van de omliggende wijken.

esthetische waarde

De esthetische waarde is tweeledig: 1. het is een uitgestrekt open gebied met een variatie bepaald door heidecomplexen met vennen en stuifduinen, broekbossen, graslanden met bomenrijen en houtkanten; 2. het is een goed leesbaar landschap.

historische waarde

De archeologische waarde wordt bepaald door de aanwezigheid van verscheidene archeologische vindplaatsen volgens de Centrale Archeologische Inventaris evenals een verdwenen nederzetting: namelijk Marum. Door het militaire gebruik is het gebied nooit ontgonnen of afgegraven en is het bodemarchief gaaf bewaard gebleven.

De walletjes van de heiblokken dekken een strookje oud landschap af. Het zijn daarmee archeologisch interessante objecten die in principe toelaten te achterhalen in wat voor soort landschap (kale hei, bosachtig, nat, droog) die walletjes opgeworpen werden. Het zijn dan ook historisch en ecologisch zeer belangrijke erfgoedelementen.

De historische waarde wordt mede bepaald door het verschillend bodemgebruik in de drie heerlijkheden waarvan het Groot Schietveld deel uitmaakte. Het Groot Schietveld was gelegen op de periferie van Brecht, Loenhout en Wuustwezel. Het betrof hier gronden in het buitengebied die in de verschillende heerlijkheden op een andere manier werden gebruikt. Het resultaat van de verschillende gebruiken in deze heerlijkheden is nog steeds zichtbaar op het terrein.

De derde historische waarde is de middeleeuwse route Loenhout - Antwerpen, met zijn vertakkingen in het Groot Schietveld en de oversteek van de Weerijs bij de Nieuwe Brug, voorheen de Marumvoort. Dit laatste punt is nog altijd het centrum van een tweezijdige wegenwaaier. Het is een zeldzaam gegeven dat zo'n wegenbundel nog over een dergelijk grote lengte min of meer compleet in het landschap aanwezig is.

De vierde historische waarde van het Groot Schietveld zijn de twee parkdomeinen ten noordwesten die een duidelijk beeld geven van de ontginning van de heide tot park in de 19e eeuw. Ze tonen ook de ontwikkeling van bewoning langs de Bredabaan nadat deze werd aangelegd. Chateau Verellen is een voormalige site van een koetsenstopplaats die teruggaat tot de aanleg van de Bredabaan ca 1810-1815. Op deze site stond een kasteeltje (Posthof) dat ondertussen is afgebroken, enkel de toegangspoort, de conciërgewoning en stallingen blijven over, maar de omgevende landerijen zijn wel intact gebleven. Er is op het domein ook nog ander bouwkundig erfgoed aanwezig, zoals enkele follies (stal met duiventoren, ijskelder, gloriette). Het klooster Franciscanessen is op deze plaats gevestigd sinds 1895, maar de aanleg van het domein is duidelijk ouder. Op de kaart van Vandermaelen (1854) is dit volledige terrein nog aangeduid als heide terwijl de structuur van het park op de militaire kaarten van 1876 duidelijk af te lezen is. Ook de hoeve en het hoofdgebouw zijn op deze kaart ingetekend. Op het terrein zijn momenteel naast de recentere kloostergebouwen nog een bakstenen kerkgebouw met mooie glasramen, de hoeve, alsook nog verschillende Mariavereringen (beelden, grot) en de kruisweg aanwezig alsook de begraafplaats van de kloosterlingen.

natuurwetenschappelijke waarde

Het Groot Schietveld heeft een belangrijke floristische waarde bestaande uit een mozaïek van diverse heidevegetaties en vennen, min of meer omzoomd door een bosgordel met grove den (tot 120 jaar oud), loofhout (eik, berk) of gemengde bestanden met ondergroei van bosbes, bochtige smele en of adelaarsvaren. In het noordelijk deel Marum is de Kleine Aa (Weerijs) grotendeels omgeven met beekbegeleidend loofbos (elzenbroek) ten noorden van de uiteinde van het vennencomplex; op het grondgebied Brecht ligt hier een blok door landbouwers geëxploiteerde graslanden die zowel op basis van de historische kaarten als op basis van de biologische waarderingskaart kunnen getypologeerd worden als soortenrijk permanent cultuurgrasland. Op het grondgebied Wuustwezel liggen enkele bospercelen en een aantal diverse onontgonnen soortenrijke graslanden die de overgang vormen tussen de heide en de intensiever gebruikte landbouwgronden (vagen, met onder andere gevlekte orchis, addertong, knolsteenbreek).

Het Groot Schietveld heeft een belangrijke faunistische waarde. De voor Vlaanderen enige levensvatbare populatie adders is zeer belangrijk. In de periode 1977-1993 werden meer dan 600 individuen geteld. De vegetatie in het Groot Schietveld is ideaal voor deze soort aangezien ze nood heeft aan een afwisseling van begroeiing (heide, pijpestrootje) als beschutting en open vlaktes (zand) om te zonnen.

De hoogste zone in het Groot Schietveld (28 m) vormt een oostwest-gerichte rug die het waterscheidingsvlak vormt tussen het Maas- en het Scheldebekken. Deze waterscheiding vormt een goed herkenbaar en gaaf bewaard geomorfologisch element.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

Groot Schietveld

Brasschaat (Brasschaat), Brecht (Brecht), Loenhout, Wuustwezel (Wuustwezel)
Het Groot Schietveld is ontstaan als gevolg van de evolutie van artillerie. In eerste instantie werd het Klein Schietveld opgericht als een legerkamp in 1820, dit gebied werd systematisch vergroot tot het in 1859 ca. 415ha besloeg en 4km diep was. Het vliegveld dateert van 1911. Omdat de kanonnen veel verder dan 4 kilometer konden schieten, was er behoefte aan een groter schietterrein waarvoor vanaf 1888 opnieuw gronden werden aangekocht zodat het in 1894 ca. 1170ha besloeg en ca. 10km lang was. Het gebied bestaat momenteel voornamelijk uit een open heidegebied met vennen en sporen van turfwinning, verschillende bossen, grasland met historisch gebruik als graas- en hooiweide en een tweetal parkdomeinen.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.