Het kasteeldomein van Sint-Joris-Winge is beschermd als landschap.

Kasteeldomein met een oorspronkelijk omwalde opperhof-neerhof-structuur, dat in de 17de eeuw fungeerde als huis van plaisantie. Het park heeft een typisch klassieke 18de-eeuwse aanleg met vijvers en sterrenbos, dat in tijdens de eerste helft van de 19de eeuw werd heraangelegd in landschappelijke stijl, met behoud van sommige rechtlijnige structuren. Eind jaren 1980 werd op het domein een golfterrein aangelegd.

Het domein van het kasteel van Sint-Joris-Winge heeft een feodale opperhof-neerhof-structuur met een dubbele omgrachting als historische kern. Oorspronkelijk was hier ook een donjon aanwezig. Op het ronde eilandje waar ooit de feodale donjon stond, is volgens een groot perceelplan in 1725 een 17de-eeuw huis van plaisantie aanwezig, ongeveer in zijn huidige vorm. Het neerhof omvat hoeve, stallen, schuur en twee duiventillen. Het kasteelgebouw is een ruim dubbelhuis in traditionele bak- en zandsteenstijl met twee verdiepingen en een schilddak, oorspronkelijk met kruiskozijnen.

In 1741 wordt het landgoed verkocht aan Matthias-Justin van der Vekene en grondig gerenoveerd. Dit is ook te zien op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778). Van de feodale patronen is niets meer te bespeuren. Aan de zuidzijde begrenst de oude, met bomen afgezoomde verbindingsweg Leuven-Halen het kasteeldomein, aan de noordzijde loopt de Winge aan de voet van de beboste helling van de Wingerberg-Roeselberg. Het goed is overlangs in twee, ongeveer gelijke delen verdeeld:

• een strook in het verlengde van het kerkperceel dat onmiddellijk aansluit bij het neerhof, van west naar oost: een sterrenbos; twee besloten, ommuurde of omhaagde compartimenten, vermoedelijk een siertuin met ‘parterres de broderie’ en een moestuin.
• een strook met de vijvers, een weiland, het kasteel en het neerhof. Een bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’) met 6,42 meter stamomtrek en twee tamme kastanjes (Castanea sativa) met een stamomtrek van meer dan 4,50 meter zijn waarschijnlijk overblijfselen van de 18de-eeuwse beplanting.

Door vererving kwam de heerlijkheid in 1789 in handen van de familie de Ryckman de Bets, heren van Craywinkel (Lubbeek). De witstenen, renaissancistisch getinte middenrisaliet met bordes in de oostgevel werd mogelijk al vóór 1834 voorzien. In 1841 erft senator André-Corneille-Jean de Ryckman de Winghe het kasteeldomein, wat mogelijk de aanleiding was tot een diepgaande heraanleg van het domein.

Het ronde eilandje in de grote vijver en het ronde heuveltje in de zuidwesthoek van het voormalige sterrenbos, waarschijnlijk een belvédère, zijn vandaag nog steeds herkenbaar. Het bos is herleid tot een randplantsoen met, naar de vijver toe, golvende binnenranden. De ruimte tussen de vijver, het kasteel en de steenweg, waarin het zwaartepunt van de aanleg ligt, wordt ontsloten door een complex patroon van slingerpaden, dat bepaald wordt door de plaats van het heuveltje, zichten op het kasteel en de oevers van de grote vijver. Langs één van de paden ten zuidwesten van het kasteel, ongeveer op de lijn tussen het ronde heuveltje en het kasteel, is nog een overblijfsel merkbaar van een oude rijbeplanting, met name vier oude haagbeuken (Carpinus betulus, stamomtrekken tussen 1,16 en 2,04 meter). Aan de zuidwestrand van het park, achter voornoemd heuveltje, is ook nog een overblijfsel van een oude haagbeukhaag met een snoeihoogte van circa 1,20 meter te zien. Ten noorden van het voornoemde heuveltje, meer in de richting van de vijver, bevindt zich een tweede, lager (1,5 meter), min of meer L-vormig heuveltje, dat momenteel door een merkwaardig dichte aanplanting met oude bruine beuken (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’, stamomtrekken tot 3,20 meter) wordt bekroond. Ook de helling van de “Wingh Bergh”, gedeeltelijk land en grotendeels dennenbos, werd in de nieuwe aanleg betrokken, zij het op een bescheiden manier: de toegangsweg die voor het kasteel doorloopt tot aan de Wingebeek, wordt lijnrecht heuvelopwaarts doorgetrokken en met bomen beplant. Deze opmerkelijk smalle (3 meter brede) dreef wordt afgelijnd door oude bruine beuken met stamomtrekken tot 3,60 meter; waarschijnlijk gaat het om de oorspronkelijke beplanting. Het vertrekpunt van de dreef aan de voet van de helling wordt geflankeerd door twee grote massieven Pontische azalea (Rhododendron luteum).

Een belangrijk deel van het huidige bomenbestand (vooral bruine beuken met stamomtrekken tussen 3 en 3,60 meter) dateert vermoedelijk uit de nadagen van het Ryckman-bewind. Dat eindigde in 1892 met de dood van Félicité de Spoelberch, weduwe van André-C.-J. de Ryckman de Winghe. Het domein werd toen in onverdeeldheid eigendom van de erfgenamen de Ryckman en Jules Roberti en werd tot 1930 niet meer bewoond. Ook in de periode 1892-1930 werd er nog aangelegd en aangeplant. Het landschappelijk geïnspireerde patroon van wegen op de helling wordt – afgaande op de militaire topografische kaarten – omstreeks 1900 uitgebreid met twee wijde lussen, symmetrisch ten opzichte van de ‘Paradijs’-dreef. Ook buiten het oorspronkelijke park worden sieraanplantingen uitgevoerd. Rond 1940 werden aan de zuidkant van het domein, op vroegere weidepercelen, twee vijvers aangelegd.

Op 21 september 1962 werd het kasteeldomein beschermd als landschap op vraag van de eigenaar. Aanleiding vormde het plan voor een alternatieve tracé voor de steenweg Leuven-Diest, die door het kasteelpark heen zou gaan. Door de bescherming als landschap werd dit plan verijdeld. In 1987 werd echter een golfterrein met 18 holes aangelegd, waarvan een gedeelte betrekking had op het beschermde kasteeldomein.

Merkwaardige bomen (opname in 1990 en 1998)

In de beplantingslijsten van het kasteeldomein werd een groot aantal minder courante (weliswaar exotische) soorten opgenomen. Daarmee werd een traditie voortgezet die sinds de Ryckman de Winghe het uitzicht van het park heeft bepaald. Enkele oude bomen, onder meer de grote bruine beuk en de twee tamme kastanjes, werden al vermeld. Van de jongere, soms moeilijk te dateren, aanplantingen maken een hele reeks bomen deel uit, die het kasteelgoed van Sint-Joris-Winge tot een niet onbelangrijke dendrologische collectie maken. Opmerkelijk is het ogenschijnlijk jonge exemplaar gewone moerascipres met hangende twijgen (Taxodium distichum ‘Pendens’), in feite wortelopslag van een in 1989-1990 verdwenen boom, een zeldzaam fenomeen bij moerascipressen. De witte moerbei (Morus alba) langs de oprit naar het kasteel behoort met 1,56 meter stamomtrek tot de dikste van België.

Volgende bomen worden als merkwaardig beschouwd (de meest recent gemeten stamomtrek wordt vermeld):

• 1. witte moerbei (Morus alba): stamomtrek van 1,56 meter;
• 2. zomereik (Quercus robur): stamomtrek van 3,65 meter;
• 6. grauwe abeel (Populus canescens): stamomtrek van 2,96 meter;
• 7. gewone haagbeuk (Carpinus betulus): stamomtrek van 2,77 meter (gemeten op 0,50 meter hoogte);
• 10. tamme kastanje (Castanea sativa): stamomtrek van 4,52 meter;
• 15. gewone haagbeuk (Carpinus betulus): stamomtrek van 2,04 meter;
• 21. moerascipres, cultivar met hangende twijgen (Taxodium distichum ‘Pendens’): stamomtrek van 1,06 meter (gemeten op 1 meter hoogte), wortelopslag van verdwenen boom;
• 23. tamme kastanje (Castanea sativa): stamomtrek van 4,58 meter;
• 25. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 4,01 meter;
• 34. witte paardekastanje (Aesculus hippocastanum): stamomtrek van 3,25 meter;
• 42. zomerlinde met ingesneden blad (Tilia platyphyllos ‘Laciniata’): stamomtrek van 1,63 meter;
• 43. gewone beuk (Fagus sylvatica): stamomtrek van 3,61 meter;
• 44. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 6,42 meter, met afgelegde gesteltak;
• 45. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 3,60 meter;
• 46. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 3,46 meter;
• 49. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 3,46 meter;
• 50. bruine beuk (Fagus sylvatica ‘Atropunicea’): stamomtrek van 3,61 meter.

Relaties

• IHTP 6, 131-140.