Vastgesteld landschapsatlasrelict

Polder van Stabroek met overgangszone naar de Noorderkempen

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10284
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10284

Besluiten

Polder van Stabroek met overgangszone naar de Noorderkempen
vaststellingsbesluiten: 18-01-2012  ID: 4928

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

De Polder van Stabroek met overgangszone naar de Noorderkempen is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

esthetische waarde

Het westelijk gedeelte is als traditioneel poldergebied, arm aan kleine landschapselementen maar rijk aan historische relicten zoals de 's Hertogendijk en enkele oude hoeven, vertegenwoordigt een aanzienlijke esthetische waarde. De openheid van dit gebied biedt bovendien ruimte voor prachtige vergezichten. De strakke geometrische aanleg is eveneens beeldbepalend. Hoewel de omgevende haveninfrastructuur als storend kan worden ervaren, is zij karakteristiek voor dit stukje Scheldevallei en vormt ze vaak opvallende bakens in het landschap. In het oostelijk gedeelte is het zeer typerend dat men over een relatief korte afstand de overgang van Polders naar Kempen kan ervaren. Deze overgang komt duidelijk tot uiting in de perceelsstructuur: in het eigenlijke poldergebied zijn de percelen blokvormig, terwijl op de overgang naar de Kempen (gedeelte op gemeente Kapellen) de percelering eerder langwerpig is. Naar het zuidoosten toe is er tevens een overgang van open naar gesloten: dit landschapsdeel dat overgaat van een gevarieerd agrarisch gebied rijk aan kleine landschapselementen, naar in landschapsstijl aangelegde parkdomeinen met landhuizen heeft een hoge belevingswaarde.

ruimtelijk-structurerende waarde

Deze ankerplaats betreft een traditioneel polderlandschap, arm aan kleine landschapselementen, maar rijk aan weidse zichten. Een opvallend element en/of baken in het landschap is de 's Hertogendijk. Zeer typerend voor de ligging van deze 'overgangspolders' is dat men over een relatief korte afstand de overgang van Polders naar Kempen kan ervaren. Deze overgang komt duidelijk tot uiting in de perceelsstructuur: in het eigenlijke poldergebied zijn de percelen blokvormig, terwijl op de overgang naar de Kempen (gedeelte op gemeente Kapellen) de percelering eerder langwerpig is. In het noordoosten aansluitend op de Antitankgracht met de Schans van Smoutakker, is dit poldergebied in en om Stabroek deel van een cluster van waardevolle landschappen in het noordwesten van de provincie Antwerpen.

historische waarde

Het ontstaan van dit polderlandschap in en om Stabroek gaat terug tot de 13de eeuw, toen Gillis van Attenhoeven begon met de inpoldering van de streek, die dan 'Attenhoeven' en later 'Ettenhove' werd genoemd. Met de later aanleg, wel eveneens in de 13de eeuw, van de 's Hertogendijk werden de polders van Lillo en Ettenhoven van elkaar gescheiden. Tot op vandaag is de 's Hertogendijk een waardevol historisch relict in dit poldergebied. Hoewel niet geldend voor de volledige ankerplaats, kan een aanzienlijk deel van de landschapsstructuur en topografie als historisch stabiel worden beschouwd. Daarnaast is deze ankerplaats ook betrekkelijk rijk aan bouwkundig erfgoed. Zeker te vermelden is de voormalige parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Geboorte, een pseudobasiliek, die waarschijnlijk teruggaat tot de 15de eeuw, met een kern uit de 13de eeuw. Bijhorend is er een omheind en ommuurd kerkhof. Ter hoogte van Ettenhove staat een 19de-eeuwse 'ast' bij een hoeve uit de eerste helft van de 20ste eeuw. In het oosten van de ankerplaats staan enkele mooie villa's en landhuizen (Irishof, Hof ter vijvers, e.d.), alsook het eclectisch kasteeltje 'Starrenhof', die allen teruggaan tot het einde van de 18de of begin van de 19de eeuw.

natuurwetenschappelijke waarde

Dit poldergebied van Stabroek is gelegen op de overgang van Polders naar Kempen en is daarmee onderdeel van een belangrijke gradiënt. De grote variatie in bodemstructuur, een belangrijk hoogteverschil en het contact tussen het zure, Kempische hooglandwater en het kalkrijke polderwater geven het gebied een apart karakter. Aansluitend op andere poldergebieden in de Scheldevallei, vertegenwoordigen de polders van Stabroek een belangrijke functie als broed- en overwinteringsgebied voor talrijke vogelsoorten en als leefgebied voor zoogdieren, met onder meer vleermuizen.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

Polder van Stabroek met overgangszone naar de Noorderkempen

Ekeren (Antwerpen), Kapellen (Kapellen), Hoevenen, Stabroek (Stabroek)
Het oostelijk deel van het landschap ligt in de zone waar de vruchtbare kleiïge poldergrond zich mengt met het zand van de Kempen. Van oudsher was het grondgebied van Kapellen iets hoger gelegen dan het omliggend land, dat vòòr het aanleggen van de polderdijken meermaals onder water liep. Mensen gingen zich uiteraard vestigen op deze hoger gelegen plaatsen, oa. langs de weg die Antwerpen met Bergen-Op-Zoom verbindt. Dit landschap dat dus op een hellend overgangsgebied gelegen is met deels zandgrond maar destijds ook deels veengrondgronden, maakt deel uit van het vanaf ongeveer 1250 voor landbouw ontgonnen gebied Hoevenen, Kapellen, Stabroek, Eertbrand en Putte. Het is het grootste aaneengesloten gebied dat ingericht werd volgens het systeem van de regelmatige hoevenstrokenverkavelingen.

Is de omvattende vaststelling van

Duitse bunker

Ettenhoven 116-118 (Stabroek)
Duitse bunker, tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'.


Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

Brasschaat (Brasschaat), Kapellen (Kapellen), Schoten (Schoten), Hoevenen, Stabroek (Stabroek)
Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog, die werd aangelegd als onderdeel van de 'Stellung Antwerpen'. De stelling is meer bepaald ten noordoosten van Antwerpen aangelegd, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal Schoten-Turnhout-Dessel. De stelling werd opgetrokken aan de hand van loopgraven, draadversperringen, mitrailleursopstellingen en bunkers. Verder weg van de stelling waren ook nog artilleriestellingen en commandoposten voorzien.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.