De grote lijnen in het landschap worden gekenmerkt door de zuidwestelijke oriëntatie van de verschillende landschapselementen. Zowel de Bolderberg, als de beekvalleien, als de grote vijvercomplexen, als de verbindingswegen door de heide volgen deze oriëntatie. Al deze elementen zijn bepalend voor de organisatie van het landschap.

De kasteeldomeinen van Vogelzang en Terlamen vormen afzonderlijke compartimenten in de vallei van de Laambeek. Door de aanwezigheid van een kenmerkend cultuurlandschap met uitgestrekte vijvers, weilanden en een kasteelpark met ruime gazons en zichtassen hebben deze domeinen een meer open karakter dan de beboste beekvalleien. Bij het kasteel van Vogelzang komen verschillende dreven samen uit de 4 windrichtingen waardoor de planmatige aanleg van het kasteelpark wordt versterkt.

De Bolderberg steekt met zijn 60 meter hoogte boven de omgeving uit en vormt een visueel sterk herkenningspunt.

De kluis op de Bolderberg is sinds de 17de eeuw een druk bezocht bedevaartsoord en ligt op de GR-route.

De vijvers werden vanaf de 13de eeuw ingericht en ingeschakeld voor de viskweek. Na een hoogtepunt in de commerciële viskweek tijdens de 18de en vooral 19de eeuw, kende deze activiteit sinds de 20ste eeuw een terugval. Toch zijn in het vijvergebied nog steeds een aantal familiale viskwekerijen actief die de traditie voortzetten.

Het bekenstelsel in combinatie met de uitgestrekte vijvercomplexen geeft aan het landschap een hoge esthetische waarde, onder meer door de opvallende zuidwestelijke oriëntatie van alle elementen. De afwisseling van waterplassen (al dan niet met oeverbegroeiing), bosjes, poelen, weilanden met houtwallen en bomengroepjes zorgt voor een deels gesloten deels open landschap. Dit kenmerkend en gevarieerd uitzicht verhoogt de belevingswaarde van het gebied.

Vanaf de Bolderberg kijkt men uit over de vijvers en is er een vista naar het kasteel van Terlamen. De kasteeldomeinen van Terlamen en Vogelzang worden gekenmerkt door hun landschappelijke aanleg en de aanwezigheid van meerdere biotopen wat het geheel een pittoresk karakter verleent. Ook de aanwezigheid van talrijke boomsoorten en bomencollecties verhoogt de esthetische waarde van de kasteelparken en de regio.

Het vijvergebied dankt zijn naam aan de vele visvijvers die deel uitmaakten van het plaatselijke landbouwsysteem. In de 13de eeuw werden de vroegere Kempense vennen in de heide uitgediept voor de winning van ijzererts en turf. Vanaf de 16de eeuw werden ze in gebruik genomen als viskweekvijvers voor zoetwatervis onder impuls van de abdijen van Herkenrode en Averbode. Een ingewikkeld hydrologisch systeem van dijken, sluizen, zouwen, op-, over- en aflopen moesten de vijvers van water voorzien. In het oudste systeem werden de vijvers aangesloten op een beek waardoor er een snoer van vijvers ontstond. Later werden er vijvers gegraven met dijken aan alle vier de kanten.

Dat het gebied grotendeels onbebouwd is gebleven is het resultaat van de specifieke ondergrond en daaraan gekoppeld de ontginningsgeschiedenis. De gehuchten concentreerden zich aan de rand van de heidevlakte en met de inrichting van de vijvercomplexen bleef de bewoning zich ontwikkelen rondom de oudste nederzettingskernen zoals Terdonk. In het centraal gelegen vijvergebied is de historische configuratie met andere woorden grotendeels ongewijzigd.

In de vallei van de Roosterbeek, op het gehucht Ter Donk, ligt de Vranckenschans. Dit verdedigingselement werd aangelegd in 1601. De aarden wal, de verhoogde hoekbastions en het omgevende grachtensysteem met enkele oude eiken zijn duidelijk zichtbaar.

Langs de Laambeek liggen twee kasteeldomeinen: Vogelzang en Terlamen. Het waterslot Vogelzang gaat terug tot de 12de eeuw en bevat nog de resten van een vroegmiddeleeuwse donjon in ijzerzandsteen. Het kasteel is gebouwd rond een rechthoekig binnenhof en omgeven door een brede slotgracht. Verschillende dreven uit de vier windrichtingen komen samen bij het kasteel en leiden onder andere naar de kasteelboerderij. Rondom het kasteel strekt zich een 10 hectare groot kasteelpark uit van dendrologisch en tuinkunsthistorisch belang. Het aanwezige pinetum is eveneens zeer waardevol. Het park is een uitzonderlijk voorbeeld van hoe de landschappelijke stijl, in drie fasen gerealiseerd, zich op de oude tuinmorfologie entte. De Echelbeek en de Laambeek meanderen beiden door het domein en voeden de talrijke vijvers voor het kweken van vis. Aansluitend bij het kasteeldomein liggen te midden van het Vogelzangbos een boswachters- en tuinierswoning die dateren uit de 19de eeuw.

Het landgoed Terlamen dateert uit de 13de eeuw en is sindsdien vrijwel ongewijzigd gebleven. Het huidige kasteel in classicistische stijl werd in 1750 als jachtslot gebouwd. Langs de straatzijde staat er belangrijk laat-19de-eeuws witgeschilderd hekwerk. De noordelijke omgrachting met inrijhek naar de erekoer bleef intact. De resterende gracht ten westen en ten zuiden doet dienst als langgerekte parkvijver. Naast bomengordels en solitairen zijn er tevens twee dreven aanwezig waarvan een van geknotte Tilia platyphyllos dreef en een dreef van Quercus robur. Tussen beide dreven is een quincunx aangeplant van Fagus sylvatica en Acer pseudoplantanus. Het landschappelijk kasteelpark met pittoresk karakter dateert uit de 19deeeuw maar is geënt op een oudere, geometrische aanleg. Ongeveer 50 hectare van het kasteeldomein wordt ingenomen door de vijvers naast uitgestrekte zones met dennen- en loofbossen en heide. Ook hier werden de vijvers in hoofdzaak gebruikt voor de viskweek. Schuin tegenover het kasteel ligt het 19de–eeuwse jachtwachterhuis. Vlakbij ligt langs de Laambeek de 19de-eeuwse Oude Molen die teruggaat op een slagmolen uit de 15de eeuw.

Op de top van de Bolderberg bevinden zich de beschermde 17de-eeuwse Kluis en kapel van Bolderberg.

Vlakbij het Albertkanaal ligt de Olmenwinning, een voormalige pachthoeve van de abdij van Herkenrode uit de 18de eeuw, waarvan de historische configuratie (vijvers) nog deels is bewaard.

Op de grens van de voormalige heidegebieden van Hasselt en Zonhoven is nog een kalkstenen grens- of paalsteen bewaard. Deze 17de-eeuwse paalsteen was bedoeld om een eigendomsgeschil tussen beide gemeentes te beslechten en illustreert het belang van de heide in de vroegere landbouweconomie.

De omgeving van de Wijvenheide is rijk aan prehistorisch bodemarchief. Talrijke archeologische vondsten, vooral uit het paleolithicum en mesolithicum, wijzen op de aanwezigheid van jagers-verzamelaars die hun kampementen inrichtten op donken en duinen langs de beekvalleien.

De ankerplaats is gelegen in een overgangszone tussen het Kempens Plateau en de Demervallei en wordt gekenmerkt door een veelvoud aan specifieke biotopen en landschapstypes. Zo zijn er bossen, heide, natte graslanden, ruigten en in de beekvalleien moerasbossen en vijvercomplexen met een gradueel verval.

Het vijvergebied vormt een aaneensluitend geheel van voor de Kempen typische en steeds zeldzamer wordende landschapselementen. Het vormt een aaneenschakeling van vijvers met verlandingszones, vochtige en droge heiderelicten, bossen, veenrelicten, wei- en hooilanden en landbouwpercelen die omwald zijn met een gracht en een begroeide aarden wal. Deze diversiteit aan landschapstypes is in het vijvergebied nog uniek bewaard gebleven.

Het gebied heeft een bijzondere ecologische waarde en telt een aantal zeldzame plant- en diersoorten die voornamelijk verbonden zijn aan vijver- en heidecomplexen. Vooral de talrijke bos- en natuurreservaten kennen een hoge concentratie aan bedreigde soorten zoals de boomkikker en in het bijzonder bepaalde broedvogels zoals de roerdomp en de woudaap. Het gebied van de Wijers is bovendien een hotspot voor libellen en zeldzame vlindersoorten.

De getuigenheuvel van Bolderberg is de typelocatie waar Bolderiaan werd beschreven. De ondergrond bestaat uit zand en de bruine Diestiaanse ijzerzandsteen.