Vastgesteld landschapsatlasrelict

Slagveld Passendale

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10416
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10416

Besluiten

Slagveld Passendale
vaststellingsbesluiten: 23-04-2015  ID: 5735

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het Slagveld Passendale is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

historische waarde

Deze ankerplaats ontleent zijn historische waarde hoofdzakelijk aan de Eerste Wereldoorlog en meer bepaald aan de laatste weken van de Derde Slag bij Ieper, die op 31 juli 1917 losbarstte en pas op 10 november 1917 beëindigd werd en de geschiedenis inging als de Slag om Passendale. In deze veldslag werd eerst door Britse en Australische en Nieuw-Zeelandse (ANZAC-)eenheden en vervolgens door Canadese troepen een zeer moeizame terreinwinst geboekt en diende het veroverde territorium tijdens het Duitse Lente-offensief van 1918 opnieuw prijsgegeven. In beide kampen samen vielen bijna een half miljoen slachtoffers (doden en gewonden), waarvan talrijke soldaten vermist bleven of na de veldslag niet geïdentificeerd konden worden. Het slagveld zelf stond omwille van de aanhoudende artilleriebeschietingen en overvloedige regenval bekend als een bijzonder modderig en daardoor moeilijk toegankelijk terrein. In de ankerplaats zijn meerdere ondergrondse schuilplaatsen of zogenaamde 'deep dugouts', evenals betonnen bunkers of schuilplaatsen of restanten ervan bewaard. De bodem is naar verwachting nog steeds rijk aan relevante, al dan niet gave en goed bewaarde Eerste Wereldoorlogrestanten. Dat geldt in het bijzonder voor de zone langs de frontlijnen van de Eerste Slag bij Ieper (november 1914) en de integrale zone van de eindfase van de Derde Slag bij Ieper (eind juli tot begin november 1917). Ook om humanitaire redenen is de omgeving van Passendale belangrijk. Vandaag treft men er nog altijd stoffelijke resten aan, voornamelijk slachtoffers van de eindfase van de Slag om Passendale en van de tegenaanvallen die daarop volgden. In die zin kan de ankerplaats ook worden beschouwd als een laatste rustplaats van gesneuvelde militairen die nooit een graf kregen. De naam Passendale is daarmee vooral voor de geallieerde troepen in het collectieve geheugen gegrift, als symbool van de verwoestende oorlog en het onnoemelijke lijden. Het imposante Tyne Cot New British Cemetery, de grootste Commonwealth-begraafplaats op het vasteland, maar ook het Passchendaele New British Cemetery zijn daarvan de exponentiële getuigen.

esthetische waarde

De esthetische waarde wordt bepaald door de door de Ravebeek versneden noordwestgerichte flank van de heuvelrug waarbij deze visueel-ruimtelijk gecompartimenteerd wordt in een afwisseling van valleien en tussenliggende ruggen. Het glooiend reliëf van de heuvelrug zorgt voor verrassende doorkijken naar en vergezichten op de Ravebeekvallei, de IJzervallei en de Mandel- en Leievallei. De vrij diepe insnijding van de Ravebeek zorgt voor een markante terreinovergang. De lage bebouwingsdichtheid, de afwezigheid van grote verkeerswegen en de gaafheid van hydrografie en reliëf geven de ankerplaats een grote esthetische meerwaarde. Het Tyne Cot New British Cemetery met de gedenkmuur afgesloten door twee grote paviljoenen en het Passchendaele New British Cemetery hebben samen met de Nieuw-Zeelandse en Canadese gedenksites door hun authenticiteit, monumentale vormgeving en ligging een artistiek-landschappelijke waarde. Zichten vanaf of naar deze sites ondersteunen de esthetische waarde van deze ankerplaats.

ruimtelijk-structurerende waarde

De ruimtelijk-structurerende waarde uit zich door het natuurlijk reliëf en in het bijzonder door de zuidwest-noordoost georiënteerde vallei. De heuvelrug zorgt voor een visuele begrenzing en wordt hierbij nog geaccentueerd door het dorp Passendale op de heuvelkam. De heuvelrug vormt tevens de waterscheiding tussen het IJzer- en Leiebekken. Het deels in het reliëf ingesneden spoorwegsegment van de voormalige treinverbinding tussen Roeselare en Ieper zorgt voor een bijkomende ruimtelijk-structurerende waarde.

sociaal-culturele waarde

De oorlogserfenis van de ‘Ieperboog’ geeft het landschap een bijzondere herinnering- en belevingswaarde waardoor jaarlijks vele duizenden bezoekers worden aangetrokken. Het Eerste Wereldoorlogstoerisme en meer en meer ook de beleving van het platteland draagt bij aan de sociaal-culturele waarde van het gebied. In de ankerplaats zijn in dit opzicht vooral de twee begraafplaatsen, de drie gedenktekens en de relicten van militaire infrastructuur, onder meer langsheen de spoorzate, een trekpleister. Het draagt samen met de andere oorlogssites en musea in de buurt (Zonnebeke en Ieper) bij tot de beleving van en herinnering aan het oorlogsverleden. Ook de tot museum uitgebouwde oude kaasmakerij Donck-Spruytte aan de ’s Graventafelstraat draagt bij tot de sociaal-culturele waarde. Het huidige landschap is echter in aanzienlijke mate het resultaat van de wederopbouw na de Eerste Wereldoorlog (1920-1924). Het betreft niet alleen huizen en andere gebouwen maar ook de inrichting en het herstel van het platteland zelf. Het bouwkundig erfgoed dat volgens de wederopbouwarchitectuur werd opgericht heeft een historische en een sociaal-culturele betekenis, enerzijds als uitdrukking van de historische tijdsgeest, anderzijds als hedendaagse herinnering aan de na-oorlogse periode. Op de vooravond van wapenstilstand wordt op de Canadese gedenksite van Crest Farm jaarlijks de bloedige Slag om Passendale herdacht. De gedenksite van Crest Farm in Passendale is één van de acht locaties die in Frankrijk en Vlaanderen op het einde van de Eerste Wereldoorlog werd uitgekozen voor de oprichting van een Canadees gedenkteken. De Slag om Passendale is dan ook een begrip in de oorlogsgeschiedenis, een uiting van zinloos geweld, verder ook herdacht en verwerkt in vredesconcerten, diverse liedteksten uit nationale en internationale muziekalbums en een langspeelfilm van Canadese origine.

natuurwetenschappelijke waarde

De natuurwetenschappelijke waarde binnen deze ankerplaats is eerder beperkt en wordt gevormd door de dominante aanwezigheid van een zuidwest-noordoost gerichte heuvelrug ontstaan uit tertiaire en quartaire geologische processen. De heuvelrug is tevens de waterscheidingskam tussen IJzer- en Leiebekken. De ondiepe, weinig doorlatende tertiaire lagen veroorzaken tijdelijk stuwwater. Door terugschrijdende bronerosie wordt de heuvelkam versneden tot een golvende helling met afwisselend interfluviale ruggen en valleitjes. Er zijn sterke relaties tussen reliëf, hydrologische omstandigheden en bodem enerzijds en (historisch) grondgebruik anderzijds: akkers op beter bewerkbare en van nature meer vruchtbare plekken, grasland en enkele kleine bosjes op steile valleiflanken, in natte beekdalen en op klei- en veenbodems. De Ravebeek heeft nog een bochtige loop die door beekbegeleidende begroeiing van (knot)bomen, struikgewas en kleine bosjes wordt benadrukt. Deze beekbegeleidende, vaak kwelbeïnvloede bosjes hebben een specifieke vochtminnende, waardevolle flora.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

Slagveld Passendale

Passendale, Zonnebeke (Zonnebeke)
Dit gebied omvat een deel van het Slagveld van Passendale met het valleigebied van de Ravebeek en enkele grote militaire begraafplaatsen en gedenktekens in de nabijheid van Passendale. Ook een deel van de spoorwegbedding tussen Roeselare en Ieper is opgenomen. Nabij de waterscheidingskam komen brongebieden voor. Een groot deel van het gebied behoorde tot het frontgebied van de Eerste Wereldoorlog, meer bepaald de bloedige veldslag van het najaar 1917 waarbij de geallieerden de hoogten rond het dorp Passendale wilden innemen. Er komen meerdere oorlogsgedenktekens, militaire begraafplaatsen, bunkers en ondergrondse schuilplaatsen voor. Vanop de heuvelrij zijn er talrijke vergezichten.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.