Vastgesteld landschapsatlasrelict

Maleveld en kasteeldomein van Male

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10431
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10431

Besluiten

Maleveld en kasteel van Male
vaststellingsbesluiten: 08-02-2012  ID: 4930

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het Maleveld en kasteeldomein van Male is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

natuurwetenschappelijke waarde

Het Maleveld ligt op een dekzandrug. Het gebied is exemplarisch voor hoe de zandafzettingen tijdens het kwartair de vegetatie en ontginning op de dekzandrug beïnvloedden. Het gebied was vroeger een veldgebied. De heischrale vegetatie is wel nagenoeg volledig verdwenen. Lokaal komen nog enkel bremstruiken voor als perceelsrandbegroeiing. De belangrijkste natuurwetenschappelijke waarde situeert zich in het kasteelpark. Dit park ligt op enigszins lemige zandgrond. Deze bossen zijn biologisch zeer waardevol met zure eikenbossen, alluviaal essen-olmenbos, populier en biologisch waardevolle aanplant van grove den met laag struikgewas. Ten oosten en ten noordoosten van het kasteelpark zijn er lagergelegen graslanden die in de winter zeer drassig zijn waardoor er veel pleisterende doortrekkers en watervogels te zien zijn. In het gebied komen eveneens vijf gekandelaarde linden voor. Langs de Antwerpse Heerweg en Pelderijnstraat treffen we een oude gemengde haag aan die het kasteeldomein afschermt. Ook de structuur van het kasteeldomein zelf, met een afwisseling van parkbosranden, open grasland, gazonpartijen, vormt een aantrekkelijk biotoop, met onder meer het voorkomen van typische stinsenmilieus.

Het noordwestelijk deel van de ankerplaats wordt gekenmerkt door heel wat permanent cultuurgrasland met bomenrijen van al dan niet geknotte wilgen. De Maleleie wordt begeleid door overwegend knotwilgen en enkele elzen.

historische waarde

Het kasteel van Male en het Maleveld bieden ons een inkijk op het leven in een kleine heerlijkheid, waarvan nagenoeg alle componenten aanwezig zijn, het kasteel, het schepenenhuis, het pelderijn en de gemene gronden. Ook het leven tussen de middeleeuwen en de Franse Revolutie is geïllustreerd door bovengenoemde componenten en de omzetting van het grafelijk kasteel in een lusthof. In de middeleeuwen was het Maleveld ingenomen door een groot heidegebied. De zones ten noorden en zuiden van het deelgebied Maleveld bestonden uit bos. In de zuidwestelijke hoek bevindt zich het uit de middeleeuwen daterende kasteel van Male met stadhuis, en schandpaal. Het kasteel werd in de 12de eeuw gebouwd op de plaats waar er waarschijnlijk in de 9de eeuw reeds een verdedigingstoren aanwezig was. Het kasteel deed voornamelijk dienst als verblijfplaats voor de graven van Vlaanderen. Zo werd onder andere ook de laatste telg uit de Vlaamse dynastie er voort gebracht voor de Bourgondische periode aanvatte. Het gehucht van Male is van oudsher verbonden met het deelgebied Maleveld door dat dit laatste als 'gemene grond' voor de Malenaars diende. Halfweg de 19de eeuw werd het in landbouwcultuur gebracht, waarbij enkele rechte ontsluitingswegen werden aangelegd en een opdeling gebeurde in kleine, regelmatige percelen. Deze percelering is heden nog steeds aanwezig. Het noordelijke bosgebied was eerder reeds in cultuurgrond omgezet. Het zuidelijke bosgebied correspondeert met de boszone die zich nu ten oosten van kasteel van Male uitstrekt.

In het noorden van de ankerplaats refereert de perceelsstructuur (radiaal) naar een mogelijks aanwezig parkbos (begin 18de eeuw) dat deel uitmaakte van het kasteelpark van Male. Vanuit deze radiale drevenstructuur werd het gebied ontgonnen. De Maleleie volgt nog het historische tracé zoals dit terug te vinden is op de kaarten van Pourbus (16de eeuw).

esthetische waarde

De esthetische waarde wordt enerzijds bepaald door de verscheidenheid en variatie aan landschapseenheden en anderzijds aan de historische authenticiteit van verschillende elementen. Wie de kern Male binnenrijdt, maakt onwillekeurig een sprong in de tijd. Nog voor men de imposante donjon van het kasteel ziet, passeert men het oude schepenenhuis en het pelderijn. Dit in samenhang met de karakteristieke gekasseide wegen en de aanpalende bossen van het kasteelpark geeft een totaalbeleving van een oase van rust, geschraagd op historische relicten. Het gehucht Male, tegen de drukke Maalsesteenweg aan, heeft zijn landelijk en kleinschalig karakter behouden. Dit vinden we terug in de kleine arbeiderswoningen, de kasseiwegen en bovenvernoemde componenten van de heerlijkheid. Diezelfde belevingswaarde vindt men terug in het deelgebied Maleveld, de eeuwenoude deels gaaf gebleven percelering, de kaarsrechte wegen, de begrenzing door de Maleleie, dit alles samen geeft een unieke authentieke omgeving in de nabijheid van het Brugs stedelijk gebied, waarvan men de historische skyline kan waarnemen van op het Maleveld. De open ruimte-ervaring die het Maleveld biedt, stopt abrupt aan het Malebos in het noordwesten en aan het kasteelpark in het zuiden.

sociaal-culturele waarde

Het Maleveld is een zeldzaam gegeven omdat het een inzicht biedt in het gebruik van de gemene gronden. Het getouwtrek tussen de armere gebruikers en andere gegadigden liet zich in dit concrete geval lezen tot diep in de 20ste eeuw. In 1941 pas verloor de dorpsgemeenschap definitief zijn rechten op de gemene gronden. Kenmerkend voor het Maleveld is de opdeling van percelen van ongeveer een halve hectare en zelfs in het noorden in gemeten. Deze percelering is heden nog kadastraal aanwezig. Op het terrein zijn wel reeds verschillende percelen samengevoegd. De gronden zijn in eigendom van de stad Brugge en worden beheerd als 'gemeenterode'. Een 'gemeenterode' is verdeeld in kavels die door loting ter beschikking worden gesteld aan de inwoners van Brugge in functie van de (landbouw)bewerking ervan. Daarbij laat ook het huidige landschap zich nog steeds lezen als typevoorbeeld van gemene gronden. Wat dit domein echter volkomen uniek maakt is de nabijheid van het grafelijk kasteel en het grafelijk domein. Male en het Maleveld staan er als een monument van zowel de sociaal-economische evoluties van Vlaanderen als van de tanende invloed van de Vlaamse graaf. De laatste telg uit deze dynastie werd er geboren en verbleef er meermaals. In de verdere loop van de geschiedenis vinden we tevens de periode van de lusthoven en Franse tuinen terug in de toemalige baronie Male. Sinds 1954 is het kasteel een abdij, Abdij Sint-Trudo, met onder andere educatieve projecten, sabbatruimten, vergaderlokalen en een bezoekerscentrum in het neerhof.

ruimtelijk-structurerende waarde

De belangrijkste structurerende waarden in de ankerplaats zijn het open gebied van Maleveld met orthogonale kavelstructuur en het kasteel met bijhorend kasteelpark met onder andere strakke dreven. Vooral het contrast tussen beiden is kenmerkend. Naast het kasteel steekt ook de Maleleie er bovenuit als structuurbepalend element. Deze waterloop volgt nog steeds zijn oorspronkelijk tracé en wordt begeleid door elzen en wilgen. In het noorden is er het Malebos waar de radiale perceleringstructuur van een mogelijks kasteelbos uit begin 18de eeuw nog duidelijk herkenbaar is.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

Maleveld en kasteeldomein van Male

Sint-Kruis (Brugge), Sijsele (Damme)
Dit gebied omvat de dorpskern van Male met het kasteeldomein bij het Slot van Male en het achterliggende ontginningsgebied van het Maleveld. De grafelijke structuur van de Heerlijkheid van Male is goed herkenbaar door het versterkte kasteel met vroeger lusthof, het schepenhuis en de schandpaal. De openheid van het Maleveld, zonder tussenfase van bebossing omgezet naar gelijkmatig verkaveld akkerbouwgebied, verwijst nog enigszins naar het vroegere gemene gebruik van dit gebied tijdens de middeleeuwen. De Maleleie vormt een oude ontwateringsgracht in de richting van Damme.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.