Beschermd monument

Parochiekerk Sint-Gertrudis

Beschermd monument van tot heden

ID
10656
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10656

Besluiten

Parochiekerk Sint-Gertrudis met cultuurgoederen
definitieve beschermingsbesluiten: 11-01-2012  ID: 4927

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De parochiekerk Sint-Gertrudis is met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken beschermd als monument.



Waarden

Parochiekerk Sint-Gertrudis met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken

  • gepolychromeerd houten beeld van Sint-Gertrudis uit begin 17de eeuw; op houten console en met dito baldakijn van einde 18de - begin 19de eeuw
  • gepolychromeerd eikenhouten beeld van Sint-Marculfus, van de apostelen Petrus en Paulus (rechter zijaltaar) en gepolychromeerde natuurstenen beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind (linker zijaltaar), uit het atelier van Mathias Zens
  • gepolychromeerd houten beeld van de Heilige Barbara
  • plaasteren beelden van de Heilige Antonius van Padua, Heilige Theresia van Lisieux, Heilige in bisschopskledij, Heilige Catharina van Alexandrië, Heilige Jozef met Kind, Heilige Gerardus Majella (op idem consoles uitgewerkt met engel met banderol), en Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes
  • neogotisch hoofdaltaar, eind 19de eeuw
  • twee neogotische zijaltaren, uit het atelier van Mathias Zens
  • neogotische eiken koorbanken en koorlambrisering, door Mathias Zens (circa 1882)
  • communiebankpanelen van 1738 door Joannes De Smedt uit Dendermonde, in 1873 verwerkt in de doksaalbalustrade
  • neogotische eiken communiebank
  • eikenhouten preekstoel, uit het eerste kwart van de 18de eeuw
  • twee eikenhouten biechtstoelen, uit de tweede helft van de 18de eeuw
  • twee neogotische biechtstoelen met passiesymbolen, uit het atelier van Mathias Zens
  • twee eikenhouten kerkmeestersbanken, uit tweede kwart van de 18de eeuw, mogelijk vervaardigd door Theodoor Verhaegen (1700-1759)
  • twee eikenhouten kerkmeestersbanken, uit het midden van de 18de eeuw
  • twee gepolychromeerde retabels
  • doopvont in messing, van het einde van de 16de eeuw; koperen deksel van 1788 door Thomas van Coetshem
  • eikenhouten orgelkast, van het einde van de 18de eeuw
  • epitaafsteen van de familie de Cordes; witmarmeren plaat met opschrift
  • plaasteren kruisweg in bas-reliëf
  • twee neogotische glasramen, eind 19de eeuw
  • sacristiekast, van circa 1750

is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

artistieke waarde, historische waarde, sociaal-culturele waarde

in casu architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde: Binnen het kerkelijk architecturaal oeuvre van architect-restaurateur Edmond Serrure senior is de Sint-Gertrudiskerk van Wichelen architectuurhistorisch relevant als zijn vroegst bekende volledig nieuw gebouwde (1870-1872) landelijke neogotische parochiekerk, gerealiseerd naar zijn plannen van 1866-1868 en dus te situeren in de beginperiode van zijn functie als stadsarchitect van Sint-Niklaas. Representatief als type plattelandskerk in baksteenbouw uit het derde kwart van de 19de eeuw zowel door de eenvoudige plattegrond (driebeukig met ingebouwde voorgeveltoren) als de sobere neogotische bouwstijl met symmetrie in de voorgevelopstand, de eenvormigheid in uitwerking met geaccentueerde spitsbogen. De hoog oprijzende voorgeveltoren verleent het slanke kerkgebouw een monumentaal karakter, waardoor zij in het vlakke Scheldelandschap een sociaal-cultureel significant herkenningsteken vormt dat het dorpscentrum van Wichelen domineert. De herkenbaarheid van de Sint-Gertrudiskerk als plaats voor de eredienst en als centrum van parochiaal en religieus leven wordt versterkt door de aanpalende als monument beschermde pastorie in neoclassicistische stijl, in 1871 eveneens door architect Edmond Serrure ontworpen, en visueel, stilistisch en historisch één geheel met de parochiekerk vormend.
De twee bronzen gedenkplaten voor de oorlogsslachtoffers 1914-1918 in de voorgevel van de kerk zijn als beeldhouwwerk van 1920 door kunstenaar Floris de Guyper representatief voor zijn artistieke productie op dat vlak.
Interieurhistorisch van bijzondere betekenis door uit de vroegere kerk geïntegreerd 18de-eeuws meubilair dat met het geheel van hergebruikte binnendeuren een waardevol ensemble van artistiek schrijnwerk uit de 18de eeuw vormt en een opvallend weelderig en dominant sfeerbepalend accent uitmaakt van het kerkinterieur. Vooral de kerkmeestersbanken, beide biechtstoelen, en de oudere 18de-eeuwse preekstoel zijn gave exemplaren van kerkelijke meubelkunst, die ook de evolutie van de decoratiestijlen illustreren.
Aan de koorzijde domineert dan veeleer de kwaliteitsvolle neogotische afwerking en uitrusting in overeenstemming met de bouwstijl van het kerkgebouw zelf. Het schrijnwerk en ook een aantal van de heiligenbeelden zouden merendeels voortkomen uit het neogotisch kunstatelier van Mathias Zens (koorlambrisering en -gestoelte, zijaltaren, communiebank, twee biechtstoelen). Resten van neogotische wandpolychromie aan de koorzijde met twee eind 19de-eeuwse neogotische figuratieve glasramen zijn een afspiegeling van het beoogd "totaalkunst"-karakter eigen aan de kerkelijke neogotiek. De uitgebreide collectie heiligenbeelden getuigt cultuurhistorisch zowel van de lokaal specifieke oude verering van Sint-Gertrudis en Sint-Marculfus als van de populariteit van een zeer gediversifieerde heiligendevotie, die in de 19de eeuw in de parochiale kerk een vaste plaats had verworven. De verering van en toewijding aan Sint-Gertrudis dateert reeds vanaf het ontstaan van de parochiekerk in de late middeleeuwen, en is het directe gevolg van het patronaatsrecht dat de Abdij Van Nijvel had. De devotie van Sint-Marculfus en de toevoeging als patroonheilige klimt minstens tot het midden van de 18de eeuw op en is gerelateerd aan de Sint-Marculfus- of Sint-Markoenbron op de vroegere kerksite aan Oud Dorp waar in de maand mei jaarlijks bedevaarten werden naartoe georganiseerd ter genezing van het "koningszeer"of scrofulose, een tuberculeuze ontsteking van de lymfeklieren in de hals die kon doorzweren naar de huid, en andere huid- en klierziekten.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Parochiekerk Sint-Gertrudis

Margote 84 (Wichelen)
Vrijstaande parochiekerk geïntegreerd tussen de overwegende lintbebouwing aan de zuidelijke straatzijde naar ontwerp van architect E. Serrure en ingezegend op 30.10.1872 . Eenvoudige plattegrond van een transeptloze driebeukige kerk met ingebouwde vierkante voorgeveltoren, schip van zeven traveeën eindigend op een vijfzijdig koor; koor geflankeerd door sacristie rechts en een berging links.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.