beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek van tot ( voorlopige bescherming definitief geworden)
Beboomd en gekasseid dorpsplein van Moerzeke met omgeving
voorlopige beschermingsbesluiten: 22-12-2014 ID: 5578
Het dorpsplein van Moerzeke is met inbegrip van de aangrenzende bebouwing langs de straat Dorp voorlopig beschermd als dorpsgezicht. De als monument beschermde pastorie, het gemeentehuis en de parochiekerk met kerkhof maken deel uit van het beschermde dorpsgezicht. De huizen gelegen langs de Burgemeester Lemmensstraat 2 en 4 zijn eveneens mee opgenomen in de bescherming.
Het beboomd en gekasseid dorpsplein van Moerzeke met omgeving was voorlopig beschermd als dorpsgezicht omwille van het algemene belang gevormd door de:
Het driehoekige beboomde dorpsplein van Moerzeke is met zijn aangrenzende historische bebouwing ruimtelijk structureel en visueel een zeer sterk bepalende cultuurlandschappelijke component voor de historische dorpskern van Moerzeke. Het is determinerend voor de eigenheid, lokale identiteit en het publieke centrumkarakter van de oude dorpskern in relatie met de dorpskerk, het oude gemeentehuis, de pastorie. Het dorpsplein bezit tevens als ruimte met publieke maatschappelijke functie een inherente samenhang met de begin 20ste-eeuwse muziekkiosk. Beide vrijheidsbomen zijn maatschappelijk van belang omwille van hun symboolwaarde. Ruimtelijk en visueel zijn deze twee lindebomen en beiden bomenrijen met linden beeldbepalende componenten van het historische dorpsplein en dragen bij tot de eigenheid ervan.
in casu architectuurhistorische waarde: De historische bebouwing aan het dorpsplein van Moerzeke vertoont een diversiteit aan bouwperiodes en van woningtypes gaande van laag dorpshuis tot prominent herenhuis. De bak- en zandstenen trapgevel met speklagen van Burgemeester Lemmensstraat 2 is zeer herkenbaar als overblijfsel van een vooraanstaand 16de-17de-eeuws burgerlijk bouwwerk. Meerdere dorpshuizen opklimmend tot de 18de-eeuw zijn als woning van één bouwlaag (Dorp19 en 24) of als herkenbare rest van een later verhoogd huis (Dorp 17) van betekenis als representatieve getuigenis van de vroegere bouwschaal aan het plein.
Het herenhuis Dorp 26 bewaart representatieve kenmerken van een neoclassicistisch herenhuis in aansluiting met de stedelijke burgerlijke architectuur uit het tweede kwart van de 19de eeuw. De bijhorende diepe achtertuin met tuinpaviljoen is een kenmerkende onafscheidbare aanhorigheid die vanouds deel uitmaakt van dergelijk type burgerlijke woningbouw.
In de voorgevel van Burgemeester Lemmensstraat 2 is de 1817 gedateerde deuromlijsting representatief als hardstenen accentuering van de deur gedurende de 19de eeuw. Het burgerhuis Dorp 33 van 1875 vertoont een lijstgevel met architecturale allure eveneens verrijkt met hardsteen. De verscheidenheid aan bouwstijlen uit het interbellum wordt er geïllustreerd door een pittoreske bakstenen woning met eclectische trapgevel (Dorp 5) en een imposant breed brouwershuis met gedecoreerde gevelbepleistering (Burgemeester Lemmensstraat 4).
Het grote beboomde driehoekige dorpsplein van Moerzeke kwam omstreeks 1770 tot stand als verruiming van een bestaand driehoekig kerkplein aan een kruispunt van oude wegen bij een in oorsprong middeleeuwse dorpskerk en bewoningskern. Bijgevolg is het plein historisch van belang voor de occupatiegeschiedenis in de Scheldevallei. Naar vorm is het representatief voor een dorpsplein in een oude nederzettingskern. Het dorpsplein vormt het authentieke historische kader van de uit 1767-1771 daterende Sint-Martinuskerk die met zijn beschermde classicistische voorgevel de lange zuidzijde van het plein domineert. Ook de aanwezigheid van andere beschermde monumenten, het vroeger wet- en gemeentehuis uit 1756 (Dorp 1) en de pastorie van 1840 (Dorp 22), verhogen, als infrastructuur voor de lokale gezagdragers, de historische contextwaarde van het dorpsplein dat de intrinsieke waarden van deze monumenten tot zijn recht laat komen. Het monumentale 18de- en 19de-eeuwse vroegere huis van de schout (Dorp 28) neemt een dominante plaats in aan het dorpsplein. Voorts bevestigen beeldbepalende huizen uit voorgaande eeuwen nog herkenbaar het historische karakter van het dorpsplein en visualiseren tevens het maatschappelijk belang van Moerzeke in het verleden. Burgemeester Lemmensstraat 2 en 4 dateren deels uit de 17de eeuw, Dorp 17 en 24 uit de 18de eeuw, Dorp 19 en 26 en de voorbouw van Burgemeester Lemmenstraat 2 uit de eerste helft van de 19de eeuw, Dorp 33 uit de tweede helft van de 19de eeuw, de voorbouw van Burgemeester Lemmensstraat 4 en het huis Dorp 5 uit het derde decennium van de 20ste eeuw. De belendende beeldbepalende bakstenen hekpijlers met hekwerk, zijn als inkompartij historisch verbonden met de kasteelsite van Moerzeke en het Pius X-bedevaartoord en begrenzen vanouds het dorpsplein.
Het herenhuis Dorp 26, omstreeks 1840 opgericht door brouwer en burgemeester Jacques D’Hollander, vervangt een vroegere herberg met brouwerij genaamd ‘de Catte’ waar de baljuw en schepenen tijdelijk vergaderden in de vierschaarkamer. Het prominent karakter van de brouwerswoning wordt door het ijzeren hekwerk van de voortuin nog versterkt. De diepe achtertuin met tuinpaviljoen van 1877 maken historisch en conceptueel deel uit van deze woonsite.
Door de rijen lindebomen die beide korte zijden van het plein afboorden refereert het landelijke dorpsplein aan zijn verschijningsvorm die het als beboomd plein al in de 18de eeuw bezat. Beide solitaire lindebomen, respectievelijk opgericht als aandenken aan de beëindiging van de Eerste Wereldoorlog in 1918 en de Tweede Wereldoorlog in 1945, zijn levende historische gedenktekens fungerend als vrijheidsboom en naar gewoonte op het publiek domein aangeplant in de nabijheid van de parochiekerk en het gemeentehuis.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Dorpsplein van Moerzeke met omgeving [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10774 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.