Inventaris
Beschermd monument

Deel VTS-site

Beschermd monument van tot heden

ID
10783
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10783

Besluiten

Deel van VTS-site
definitieve beschermingsbesluiten: 12-06-2013  ID: 5187

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.
Alternatieve namen
Herenhuis met katoenfabriek, Vak- en Ambachtsschool Sint-Antonius
Provincie
Oost-Vlaanderen
Gemeente
Sint-Niklaas
Deelgemeente
Sint-Niklaas
Straat
Onze-Lieve-Vrouwplein
Locatie
Onze-Lieve-Vrouwplein 5-6 (Sint-Niklaas)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
1 097m²
Beschermingsdossiers
4.001/46021/102.1
4.01/46021/234.1

Beschrijving

De bescherming als monument omvat een gedeelte van de voormalige VTS-site, namelijk het herenhuis Janssens met poortdoorrit, de L-vormige voormalige bedrijfs- en schoolvleugel en de neogotische poort naar de doorgang tot de Collegestraat.



Waarden

Deel van de voormalige VTS-site, omvattende het herenhuis Janssens met poortdoorrit, L-vormige voormalige bedrijfs- en schoolvleugel en neogotische poort is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde


- Het in kern minstens tot 1691 opklimmende voormalige herenhuis Janssens is een zeldzame getuige van de oudste bebouwingsgeschiedenis in het historisch centrum van Sint-Niklaas. Gelegen aan het Onze-Lieve-Vrouwplein, deel van de grote driehoekige Kerkendries de latere Grote Markt, die bebouwd werd vanaf de 13de eeuw de ontstaansperiode van Sint-Niklaas en na de grote brand in 1690 evolueerde tot politiek, economisch en maatschappelijk centrum met aaneengesloten bebouwing met ambachtelijke functies. Het uit twee woningen samengestelde voormalige herenhuis Janssens, was in de 17de en 18de eeuw in het bezit van verschillende vooraanstaande en adellijke families (Van Landeghem, de Lakethulle, ...) die voor de geschiedenis van Sint-Niklaas betekenisvol zijn geweest.
- Door de verwerving van het domein door de familie Janssens in het begin van de 19de eeuw, ontwikkelde de site zich van bewoningsplaats tot textielbedrijf als onderdeel van de gerenommeerde textielfirma Janssens-De Decker. Het familiebedrijf dat in de 19de eeuw tot één van de grootste textielfirma's te Sint-Niklaas uitgroeide, geldt op het gebied van infrastructuur, organisatie en sociale voorzieningen als een voorbeeld van moderne bedrijfsvoering. De historische en sociaal-economische betekenis van bedrijf en de politiek-actieve familie Janssens, is voor de textielindustrie niet te onderschatten.
- De oprichting van de "Vak- en Ambachtschool St.-Antonius" in 1908 door Mgr. Stillemans kaderde binnen een bredere maatschappelijke en politieke ontwikkeling voortvloeiend uit de ideeën van de Encycliek Rerum Novarum waarbij de ontvoogding van de lagere sociale klasse door opleiding en onderwijs en het recht op een menswaardig bestaan met eigendom en volwaardig loon centraal werden gesteld. Als voorvechter van dit gedachtegoed en als middel tegen het oprukkende socialisme stimuleerde de van Sint-Niklaas afkomstige Mgr. Stillemans de uitbouw van vak- en ambachtsscholen voor jongeren uit de armere klasse. De ontwikkeling van de school staat ook in relatie tot de toenemende vraag aan geschoolde ambachtslui en vakmensen voor de groeiende textiel- en de breigoedindustrie in Sint-Niklaas.

sociaal-culturele waarde


- De site was vanaf de 17de eeuw eigendom van verschillende vooraanstaande families (Van Landeghem, de Lakethulle, Janssens, Mgr. Stillemans) en respectievelijk ingericht als woonst, fabrikantenwoning met bedrijf en als school. De omvang van de gebouwen alsook de ligging van de site aan het marktplein, het historisch, economisch en politiek centrum van Sint-Niklaas, visualiseert de sociale positie en maatschappelijke betekenis van de diverse bewoners en ondergebrachte functies.
- De school voor tewerkgestelde kinderen en de zondagsschool opgericht in 1839 bij het textielbedrijf Janssens-De Decker is sociaal-cultureel zeer betekenisvol en geldt als zeer uitzonderlijk en vooruitstrevend voor het begin van de 19de eeuw. De oprichting van de school alsook van een Hulp- en Pensioenkas voor werknemers circa 1876, is typerend voor de katholieke, humanitaire en paternalistische overtuiging van de familie Janssens en de katholieke hogere burgerij in de 19de eeuw die het de plicht van de bedrijfsleider vonden in te staan voor de ontwikkeling, de morele verheffing en het welzijn van de arbeider.
- Dit katholiek, sociaal en opvoedend engagement werd door de oprichting de Vak- en Ambachtsschool voor de lagere sociale klasse door Mgr. Stillemans in het begin van de 20ste eeuw voortgezet. De oprichting van de vakschool is kenmerkend voor het katholieke reveil in het begin van de 20ste eeuw en de politieke cultuur in de stad Sint-Niklaas in die periode.

historische waarde

in casu architectuurhistorische waarde: :
- Het herenhuis Janssens aan het Onze-Lieve-Vrouwplein is architectuurhistorisch representatief voor de bouwevolutie van burgerlijke architectuur in een stedelijk centrum. Geëvolueerd van twee kleinere 17de-eeuwse woningen met residentiële functie tot een meesterwoning met classicistisch voorkomen in de 19de eeuw gebruikt als fabrikantenwoning bij textielbedrijf Janssens-De Decker. In de 20ste eeuw herbestemd tot "Vak- en Ambachtschool St.-Antonius". Historische dragende en inwendige structuur behouden onder de fraaie en kwalitatieve 19de- en begin 20ste-eeuwse interieuraankleding die door de opeenvolgende bewoners was aangebracht aangepast aan de gangbare modes en nieuwe functies.
- De twee bouwlagen tellende sobere haakse uitbouw met blinde achtergevel en zuidelijk georiënteerde koergevel opgetrokken tussen 1820 en 1844, is kenmerkend voor een gebouw met industriële functie uit het begin van de 19de eeuw.
- De voormalige schoolvleugel die de zuidelijke speelplaats afsluit, in 1910 gebouwd door Mgr. Stillemans voor de "Vak- en Ambachtschool St.-Antonius" geldt als een representatief voorbeeld van sobere begin 20ste-eeuwse schoolarchitectuur. Gekenmerkt door een gelede baksteenbouw met decoratief metselwerk, grote getoogde vensters, voorzien van karakteristieke kleinhouten, en brede korfboogvormige poort.
- Het poortje nabij de Collegestraat gedateerd 1915 is architectuurhistorisch duidelijk herkenbaar als een neogotische constructie. Traditioneel opgetrokken in baksteen en hardsteen, met decoratief metselwerk, kleine torentjes met bekroning, en een fraaie korfbogige houten poort met typisch neogotisch gesmeed ijzeren beslag. De centrale hogeropgaande poorttravee is versierd met oprichtingsdatum, patroonheilige, verschillende symboliserende spreuken en wapenschilden ter verheerlijking van de oprichter en de inrichtende macht.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Herenhuis met katoenfabriek

Onze-Lieve-Vrouwplein 5-6 (Sint-Niklaas)
Gebouwencomplex met straatvleugel en twee haakse vleugels uitziend op de binnenplaats, opklimmend tot de 17de eeuw met voornaamste bouwfase eind 18de eeuw. Straatvleugel: voormalig herenhuis in Lodewijk XVI-stijl van acht traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak met houten dakkapellen en driehoekig fronton.

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.