Beschrijving
De bescherming als monument omvat de parochiekerk Sint-Niklaas met het mobilair.
Waarden
De selectie van beschermingswaardige objecten en ensembles omvat hier zowel een dorpsplein, twee parochiekerken, verschillende kapellen, een voormalig gemeentehuis, een gemeenteschool, pastorieën als verschillende dorpshuizen, zodat typologisch en stijlhistorisch de diversiteit van de gebouwde omgeving aan bod komt en een representatief en goed bewaard deel van het nog bestaande bouwkundig erfgoed van de gemeente vertegenwoordigd is. Deze objecten vertonen intrinsieke kwaliteiten qua historische of cultuurhistorische betekenis of architecturale vormgeving en qua representativiteit, zeldzaamheid, authenticiteit of gaafheid om het algemeen belang van het behoud te verantwoorden.
Parochiekerk Sint-Niklaas met inbegrip van het mobilair is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: De geschiedenis van de Sint-Niklaaskerk is illustratief voor de evolutie van de bouwgeschiedenis van een parochiekerk met middeleeuwse oorsprong en die onder invloed van een belangrijke abdij, hier de invloedrijke benedictijnenabdij van Affligem, herhaaldelijk uitgebreid en aangepast werd met kenmerkend laatgotisch koor en transept in lokale zandsteen uit het midden van de 17de eeuw en vergroot schip en nieuwe westtoren van 1781 en 1782 met een sobere vormgeving.
De artistieke waarde blijkt voornamelijk uit het interieur dat een zeer harmonieus geheel vormt met een fraaie gotische vormgeving en een rijkelijk uitzonderlijk gaaf bewaarde neogotische polychromie en glasschilderkunst met integratie van het waardevol meubilair en kunstbezit. De decoratieve aankleding behoort tot de neogotische kunstambachtelijke atelierproductie en harmonieert hier perfect met het architecturaal kader. De figuratieve muurschilderingen in het koor, werk van de schilder-decorateur Aloïs Walgrave uit Poeke en leerling van onder meer het atelier Bressers in de kunstenaarskolonie Maaltebrugge nabij Gent, zijn exemplarisch voor de neogotische muurschilderkunst van het einde van de 19de eeuw. Ook de neogotische gebrandschilderde glasramen uit het atelier Grossé-de Herde uit Brugge en Van der Poorten uit Brussel, getuigen van een rijke iconografie en hoogstaande kunstzinnigheid.
Het stijlvol en uiterst kwaliteitsvol kerkmobilair dat voor een deel nog dateert uit de 17de eeuw is zeer representatief voor de barokstijl met werk van de Dendermondse beeldhouwer Herman Ulmer voor de portiekaltaren en de communiebank. Voor het 18de-eeuwse kerkelijke meubilair zijn het werk van de Antwerpse beeldhouwers, vader en zoon Nijs voor de kunstig gebeeldhouwde preekstoel, de twee biechtstoelen afkomstig van de Predikherenkerk van Mechelen, de lambriseringen in het koor en de sacristie exemplarisch te noemen: de biechtstoelen werden door architect August Van Assche in 1886 gekopieerd voor de duidelijke dwarsbeuk en de zijbeuken kregen gelijkaardige lambriseringen.