Beschrijving
De oude delen van de Sint-Denijskerk te Zwalm, namelijk de toren, het koor en de twee kruisbeuken werden reeds beschermd als monument 13-07-1945. Deze bescherming is uitgebreid tot de volledige kerk met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken en met omringend en ommuurd kerkhof op 30-01-2013.
Waarden
Sint-Denijskerk met het omringende, ommuurde kerkhof is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
De vroegste bouwgeschiedenis van de kerk gaat terug tot het einde van de 10de eeuw, als één van de kerken van de domeingroep Munkzwalm van de Gentse Sint-Baafsabdij, vermeld in 1003. Het patronaatsrecht over de Sint-Denijskerk werd uitgeoefend door de Sint-Baafsabdij, bevestigd in een oorkonde van 1108 door Odo, bisschop van Kamerijk, en later het Sint-Baafskapittel te Gent dat samen met de kerk de tienden hief.
Vanwege de verwevenheid met de geschiedenis van de heerlijkheid van Boekel, tijdens het Ancien Régime een belangrijke heerlijkheid afhangend van het Leenhof van de Polder van Namen en Triniteit en toebehorend aan de familie van Boekel. Kwam door huwelijk in handen van de familie d'Ailly-de Fourmelles en begin 16de tot 18de eeuw van de familie Borluut. Ook de talrijke bewaarde grafzerken uit de 17de tot de 19de eeuw, tegen binnenmuren van koor en zijkoren, in de vloer van het koor, en in oostgevel van koor en noordelijke zijkoor, verwijzen naar de bekende families.
Van de vroeggotische kerk bleef de viering en het middenkoor van Doornikse kalksteen uit het derde kwart van de 13de eeuw bewaard. In de loop van de 17de en 18de eeuw werden talrijke herstellingen uitgevoerd. In 1836 werd de benedenkerk aangepast tot een driebeukig schip.
Het schip werd volledig wederopgebouwd in 1901-02 met toevoeging van de doopkapel en toevoeging van sacristie en traptoren naast het koor naar plannen van 1899. Het koor, de zijkapellen en de toren werden hersteld.
De begraafplaats in de onmiddellijke buurt van de parochiekerk is typerend voor een historische begraafplaats. historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: :
De kerk is, gelet op de verschillende bouwperiodes, typerend in de geschiedenis van de religieuze architectuur van de 13de eeuw tot de 20ste eeuw in Vlaanderen. De karakteristieke vormgeving van de parochiekerk wordt bepaald door de harmonieuze wijze waarop de uitbreidingen in neogotische stijl met oude delen opklimmend tot de 13de en 15de eeuw geïntegreerd zijn. De toren op de viering is een voor de regio zeldzame houten zeskantige toren.
Het belang van de kerk als representatief voorbeeld van één van de talrijke kerken in Oost-Vlaanderen die door architect Henri Vaerwyck werden gerestaureerd of uitgebreid in aangepaste neostijl. artistieke waarde
De artistieke waarde uit zich in het aan de kerk gerelateerd meubilair in neogotische stijl naar ontwerp van Henri Vaerwyck en uitgevoerd door Remi Rooms uit begin 20ste eeuw, zij vormen een essentieel onderdeel van het kerkgebouw. Het betreft het hoofdaltaar en zijaltaren, koorgestoelte en kerkmeesterbank, communiebank, kansel, twee biechtstoelen, doopvont, twee staande arduinen wijwatervaten. Ook de Calvariebeelden aan de westgevel zijn naar ontwerp van Henri Vaerwyck uitgevoerd door Remi Rooms. Het interieur werd verfraaid met één bewaard 17de-eeuws schilderij, op doek geschilderde kruiswegtaferelen en met typische polychrome heiligenbeelden.
De waardevolle glasramen van Jozef Casier (Gent) van 1903 in het koor vertonen artistieke kwaliteiten die illustratief zijn voor de ontwerper. sociaal-culturele waarde
De parochiekerk en de omliggende begraafplaats als uitdrukking van een cultuurhistorische en maatschappelijke ontwikkeling, namelijk de beleving van de christelijke cultuur en de dodencultus in de Vlaanderen, speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het dorp en de lokale kerkgeschiedenis. De vergroting van de kerk bij de aanvang van de 20ste eeuw kadert volledig in de tijdsgeest. De beeldbepalende rol van de parochiekerk als in het oog springend bouwwerk in het dorp, en de aanwezigheid van het omringende kerkhof is karakteristiek en levert een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de ruimtelijke context.
Als laatste rustplaats van de dorpsbewoners behoren de graftekens met de gebruikelijke symboliek en opschriften tot het cultuurbezit van de gemeente. De nog aanwezige grafmonumenten weerspiegelen in materialen en vormgeving de evolutie in de begrafeniscultuur vanaf het interbellum tot nu.