Beschermd monument

Villa in cottagestijl

Beschermd monument van tot heden

ID
113447
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/113447

Besluiten

Villa in cottagestijl
definitieve beschermingsbesluiten: 20-12-2018  ID: 14742

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft de villa in cottagestijl met omringende tuin en omheiningsmuren.



Waarden

De villa in cottagestijl met omringende tuin en omheiningsmuren is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde

De villa in cottagestijl in Zaventem werd 1n 1915 ontworpen door Jean-Joseph Purnelle (1877- 1949) in opdracht van de drukkersfamilie Van Gils-Joly uit Sint-Gillis in Brussel. De woning ligt aan de hoofdas van de nieuwe stationswijk, die tussen 1909 en 1912 ten noorden van de spoorlijn Brussel-Leuven aangelegd werd. De villa is beeldbepalend voor het aangeplant tracé van de Waterkasteellaan (huidige Watertorenlaan) en werd samen met de zichtas op de gemeentelijke watertoren meermaals afgebeeld op postkaarten uit die tijd. De woning is onlosmakelijk verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de noordwijk en is een bevoorrechte materiële getuige van de vroeg 20ste-eeuwse huisvestingspolitiek van de gemeente Zaventem. Het gemeentebestuur wou met de aanleg van een nieuwe woonwijk in de stationsbuurt een antwoord bieden op het woningtekort dat aan het eind van de 19de eeuw de kop op stak. De villa in cottagestijl onderstreept de sociale diversiteit die het gemeentebestuur nastreefde met haar verkavelingsvoorstel dat zowel bij de gegoede burgerij als de snel aangroeiende arbeidersklasse diende aan te slaan. De woning in de Watertorenlaan is een gaaf bewaard voorbeeld van de burgerlijke voorstedelijke architectuur uit de periode 1900-1914 en vormt een uitzondering in de overigens aaneengesloten bebouwing in de noordwijk in Zaventem. De bouw van de ruime halfvrijstaande familiewoning toont aan dat de hoofdstedelijke middenklasse evenzeer haar toevlucht zocht tot de nog onaangeroerde groene rand van Brussel. Net zoals de stedelijke elites zag de burgerij haar maatschappelijk succes liefst vertaald in het bezit van een vakantiewoning of tweede verblijf buiten de stad.

architecturale waarde

De woning is voor zover bekend het enige villa-ontwerp in cottagestijl in het oeuvre van architect Jean-Joseph Purnelle (1877-1879). Deze Brusselse ontwerper was voornamelijk actief in de gemeenten Sint-GiIIis en Elsene aan het begin van de 20ste eeuw. Ondanks zijn klassieke architectuuropleiding aan de Brusselse Academie voor Schone Kunsten in het atelier van Jean-Joseph Naert (1838-1910), vestigde hij zijn reputatie als architect met uiteenlopende woningontwerpen in art-nouveaustijl. Zijn grote vertrouwdheid met deze vernieuwende bouwstijl en het idioom van Victor Horta (1861-1947) laat zich voelen in het ontwerp voor de ruime halfvrijstaande familiewoning in Zaventem uit 1915. Subtiele verwijzingen naar de art-nouveau zijn afleesbaar in de profielen van de natuurstenen gevelelementen en de uitwerking van de rondbogige raampartijen en drieledige bovenlichten. De villa getuigt van een weldoordacht architecturaal concept met aandacht voor oriëntatie, inplanting en planindeling. Zowel de uitwerking van het exterieur als het interieur is typerend voor de cottagestijl. Het pittoresk en rustiek karakter van de woning wordt in de hand gewerkt door de onregelmatige plattegrond met tal van in- en uitsprongen, zoals de volumes van het hoekportaal, de bow-windows, de bijkeuken en het overdekt terras. Ook in het ontwerp van de overkragende dakstructuur werd variatie nagestreefd. De vormentaal van de cottagearchitectuur laat zich duidelijk aflezen in de afgewolfde zadeldaken van de hoofdvolumes, de klimmende dakkapellen en de hoog oprijzende schouwen. De keuze om de structuur van het kapgebinte deels zichtbaar te laten ter hoogte van de dakrand sluit aan bij het streven naar authenticiteit en transparantie, dat binnen het regionalisme gepropageerd werd. Het cottageontwerp van Purnelle leunt bovendien aan bij het ideeëngoed van de Engelse Arts & Craftsbeweging, dat zich binnen de cottage-architectuur voortzette. Het ruimteconcept van de woning draagt in zich de krachtlijnen van de 'domestic revival', in de manier waarop Purnelle huiselijkheid en familiaal comfort tracht uit te dragen. Dit komt sterk tot uiting in de ruimtewerking en aankleding van de op elkaar aansluitende ruimtes van de inkompartij, traphal en woonkamer, waarbij deze laatste als inglenook opgevat werd. De ruimtelijke invulling vormt een breuk met de conventionele 19de-eeuwse planindeling. Een bijzondere aandacht ging naar het ontwerp van het binnenschrijnwerk en de decoratieve uitwerking van de natuurstenen schouwmantel met decoratief uitgewerkte bas-reliëf en de glas-inloodramen. De villa in cottagestijl is een representatief en gaaf voorbeeld van de voorstedelijke villabouw die rond de eeuwwisseling sterke opgang maakte in de Brusselse rand.

artistieke waarde

Zowel het exterieur als het interieur van de Villa in cottagestijI aan de Watertorenlaan vertoont een hoge afwerkingsgraad en geeft blijk van het kunstzinnig streven van architect Jean-Joseph Purnelle. De cottage-villa werd opgevat als totaalconcept. Zowel in de compositie als aankleding van de drie buitengevels werd originaliteit en variatie nagestreefd. De hoge kwaliteitseisen inzake afwerking komen duidelijk tot uiting in de profilering van de natuurstenen venster- en deuromlijstingen, het buitenschrijnwerk, het smeedwerk en de uitvoering van de glas-in-loodpartijen. De natuurstenen gevelornamenten en smeedijzeren diefijzers vertonen een origineel ontwerp waarin de invloed van de art-nouveau zich duidelijk laat voelen. Ook wat betreft de inrichting en aankleding van de binnenruimtes vormt de cottage-woning een origineel en kwaliteitsvol ensemble. Zowel het ruimtelijk concept als de afwerking van de inglenook levert bewijs van het kunstzinnig streven en technisch kunnen van de ontwerper. In het oog springt het verfijnd binnenschrijnwerk en de decoratief uitgewerkte glas-in-loodpartijen die de ruimte domineren. Een bijzondere aandacht ging uit naar de inrichting van de haardpartij m deze ruimte. De natuurstenen schouwmantel is aan alle zijden omgeven door vensterpartijen in glas-in-lood, wat de studie van de rookafvoer tot een complex gegeven maakte. De schouwmantel is voorzien van een allegorische bas-reliëf in de stijl van de Franse beeldhouwer Clodion (1738-1814). De gaafheid van de binneninrichting maakt het interieur van de cottage-villa tot een zeldzaam, representatief en authentiek ensemble dat als toonbeeld geldt van de ideeën inzake interieurvormgeving die door de Arts & Craftsbeweging aan het eind van de 19de eeuw gelanceerd werden.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Villa in cottagestijl

Watertorenlaan 30 (Zaventem)
De villa in cottagestijl werd omstreeks 1913 gebouwd naar ontwerp van architect Jean-Joseph Purnelle in opdracht van de drukkersfamilie Van Gils-Joly. De ruime eengezinswoning werd opgetrokken aan de centrale laan van de nieuwe stationswijk die vanaf 1908 ten noorden van de spoorlijn Brussel-Leuven aangelegd werd.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.