Beschermd monument

Woning Van Schuylenbergh

Beschermd monument van tot (voorlopige bescherming)

De rechtsgeldigheid van dit aanduidingsobject is niet meer actueel.
ID
127166
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/127166

Besluiten

Woning Van Schuylenbergh
voorlopige beschermingsbesluiten: 11-01-2021  ID: 14963

Beschrijving

Deze bescherming betreft de woning Van Schuylenbergh, met inbegrip van cultuurgoederen.

Voor het bijhorende perceel beoogt de bescherming het behoud van de erfgoedelementen zoals het terras, de zijmuur, de vijver, de betonnen plantenbakken en de pergola, en van de visuele link tussen deze elementen onderling en met de woning.



Waarden

De Woning Van Schuyenbergh is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd dor: 

architecturale waarde

De Woning Van Schuylenbergh (1979-1986) kan beschouwd worden als een laat meesterwerk in het oeuvre van Pieter De Bruyne (1931-1987), één van de meest gerenommeerde meubel- en interieurontwerpers van Vlaanderen uit de tweede helft van de twintigste eeuw, ook internationaal. Voor de eerste en laatste keer in zijn carrière kreeg De Bruyne hier de mogelijkheid om zijn visie op meubilair en architectuur samen te brengen in een nieuwbouw-woning, wat het pand een grote ensemblewerking en hoge zeldzaamheid verleent. Door de goede bewaring van de architectuur en van de door De Bruyne ontworpen meubels en lichtarmatuur heeft het pand bovendien nog een hoge herkenbaarheid. Dat deze woning gelegen is in Aalst, waar De Bruyne een groot deel van zijn oeuvre realiseerde en waar ook het atelier van zijn vader gelegen is, draagt ten slotte ook bij tot de erfgoedwaarde (historische context).

Hoewel De Bruyne vandaag vooral gekend is omwille van zijn meubelontwerpen, was (interieur)architectuur en de wisselwerking tussen meubilair en architectuur doorheen zijn carrière van cruciaal belang. Dit is bij uitstek het geval bij de Woning Van Schuylenbergh die geconcipieerd werd rond een verzameling van door hem ontworpen meubels. Om die reden vertoont de woning een heel genereuze ruimtelijkheid die de meubels volledig tot hun recht laat komen. Andere typerende kenmerken van De Bruynes ontwerpen die samenkomen in deze woning zijn de uitgepuurde geometrie in grondplan en opstand door het gebruik van de kubus, de piramide en de cilinder; het belang van lichtinval door middel van uitgekiende glaspartijen, spiegels, reflecterende witte wanden, blauw gekleurd glas maar ook de plaatsing van artificiële lichtpunten van de firma Arteluce, waarvoor De Bruyne optrad als importeur en ontwerper; de opvallende ruimtelijkheid, hier bereikt door spiegels en het concept van het huis in het huis dat visuele openheid en lichtinval garandeert maar tegelijkertijd zorgt voor privacy en isolatie; het opvallende kleurgebruik, in het bijzonder van blauw; en de opvallende, sculpturale uitwerking van de trappen, zowel de betonnen binnentrap als de metalen draaitrap die de dakterrassen verbindt.

De medewerking van stadsgenoot en architect Achiel Hutsebaut (1936-2020) bij deze realisatie draagt bij tot de architecturale waarde omdat de Woning Van Schuylenbergh ook representatief is voor zijn gewaardeerde oeuvre van voornamelijk woningen in een uitgepuurde geometrische vormgeving. Hoewel beide ontwerpers sterk lokaal verankerd waren, zijn er bovendien verschillende associaties te maken met toenmalige internationale tendensen in de architectuur zoals het postmodernisme, in de nadruk op esthetiek en symboliek, en het neorationalisme van architecten zoals de Duitser Oswald Mathias Ungers (1926-2007), in de aandacht voor elementaire geometrische vormen en ruimtelijke concepten zoals het huis in het huis.

Typologisch past de Woning Van Schuylenbergh in een lange regionale traditie van rijwoningen. Ze behoort tot die zeldzame voorbeelden van rijwoningen uit de tweede helft  van de twintigste eeuw waarbij innovatieve oplossingen werden bedacht voor de eeuwenoude uitdagingen van dit woningtype, zoals het voorzien van natuurlijk licht in het centrale deel van de woning, door centraal zenitaal licht dat verspreid wordt door witgeschilderde muren, spiegels en glas; het voorzien van een toegankelijke buitenruimte, door verschillende dakterrassen; het creëren van een visuele relatie met de tuin, door de opengewerkte achtergevel; het creëren van ruimtelijkheid, door het maken van doorzichten tussen de verdiepingen in het centrale deel van de woning, en door de schuine plaatsing van de trap in de hoek, waardoor diagonale zichten ontstaan; het combineren van verschillende programma’s zoals wonen en werken, door het principe van het huis in het huis dat akoestisch isoleert; het inspelen op de oriëntatie, door de op het zuiden gerichte voorgevel heel gesloten op te vatten maar te voorzien van een beglaasde insnijding die licht brengt op alle verdiepingen, zonder de privacy aan te tasten; en het creëren van een zachte overgang tussen exterieur en interieur, door de inkom in een inham te plaatsen en het voorzien van twee inkomhallen, de eerste volledig open naar de straat toe, de tweede gericht op de woning.

Ook het door De Bruyne ontworpen losse meubilair draagt bij tot de architecturale waarde. Een belangrijke functie van meubilair was volgens De Bruyne immers het bemiddelen tussen de mens en zijn omgeving, bijvoorbeeld door de functie van een bepaalde ruimte te symboliseren. Heel wat van zijn meubels gaan ook expliciet een relatie aan met de ruimte waarin ze staan door het gebruik van weerspiegelingen en doorkijken, en van ruimtelijke concepten zoals de mantel die het meubel omhult en als het ware bemiddelt tussen meubel en omgevende ruimte, door het alzijdig karakter van zijn ontwerpen en door de plaatsing van het meubel los van de wanden, vaak op een sokkel om de autonomie ervan te benadrukken. In het geval van de Woning Van Schuylenbergh werd de architectuur bovendien in sterke mate bepaald door de meubels van Pieter De Bruyne die de opdrachtgevers voordien al verzameld hadden. Ook tijdens het ontwerp en de bouw van de woning en kort erna werden nog enkele meubels van De Bruyne aangekocht, waarvan sommige specifiek voor de woning ontworpen, die samen met de interieur-afwerking een heel eigen karakter verlenen aan sommige kamers, in het bijzonder de ouderslaapkamer en de studio.

artistieke waarde

De Woning Van Schuylenbergh heeft een artistieke waarde, in de eerste plaats omwille van de losse meubels uit De Bruynes non-conformistische oeuvre (1969-1987) die onlosmakelijk verbonden zijn met de woning. Dat non-conformistische meubilair wordt internationaal beschouwd als baanbrekend, onder andere door de invloedrijke Noorse architectuurtheoreticus Christian Norberg-Schulz. Met deze meubels stelde De Bruyne het strikte functionalisme in vraag door schoonheid en symboliek naar voor te schuiven als cruciale en soms zelfs de enige functies van een meubel. De Bruyne betrachtte met zijn meubilair gevoelens of associaties op te roepen bij de gebruiker door een spel van krachtige, vaak symbolisch geladen kleuren, texturen en volumes die elkaar onderlijnen of juist tegenspreken, en soms ook door cultuurhistorische referenties, bijvoorbeeld in de naamgeving. Ook de aanwezigheid van secreten of verborgen opbergvakken geven heel wat meubels uit deze periode een esoterisch en mysterieus kantje. Deze meubels hebben ook een  artistieke waarde als getuigen van het ambachtelijk meesterschap en perfectionisme van Pieter De Bruynes vader Emiel wiens atelier vanaf midden jaren zestig als enige instond voor de productie van De Bruynes ontwerpen. Hierdoor zijn deze meubels slechts in zeer in beperkte oplage of zelfs als unicaat geproduceerd wat ze een hoge zeldzaamheid verleent.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Woning Van Schuylenbergh

Vilainstraat 13 (Aalst)
De Woning Van Schuylenbergh (1979-1986) kan beschouwd worden als een laat meesterwerk in het oeuvre van Pieter De Bruyne, één van de meest gerenommeerde meubel- en interieurontwerpers van Vlaanderen uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Voor de eerste en laatste keer in zijn carrière kreeg De Bruyne hier de mogelijkheid om zijn visie op meubilair en architectuur samen te brengen in een nieuwbouwwoning, in samenwerking met architect Achiel Hutsebaut.

Andere relaties

Wordt opgevolgd door

Woning Van Schuylenbergh

Vilainstraat 13 (Aalst)


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.