De bescherming als monument betreft de aan het kapittelhuis palende hoeve (17de – 18de eeuw) waarvan de vleugel langs de Houtmarkt in de loop van de 18de eeuw werd omgebouwd tot herenwoning.

In het beschermingsdossier wordt de historische en architecturale waarde van het de hoeve als volgt gemotiveerd: Als een typisch voorbeeld van een Zuid-Brabantse gesloten hoeve met inrijpoort en dwarsschuur, opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl met een 17de-eeuwse kern en 18de-eeuwse aanpassingen, waaronder de tot voorname herenwoning met laatbarokke portiek omgevormde oostvleugel.

Aan het Kapittelhuis palende hoeve (17de – 18de eeuw) waarvan de vleugel langs de Houtmarkt in de loop van de 18de eeuw werd omgebouwd tot herenwoning.

Historiek

Het centrum van Hoegaarden met de rijzige Sint-Gorgoniuskerk (1744) wordt gevormd door de grotendeels 18de-eeuwse bebouwing rond de uitgestrekte gemeenteplaats met elegante kiosk en de Houtmarkt, waarvan de benaming refereert aan de eertijds belangrijke houthandel. De Houtmarkt, aan de voet van het westportaal van de Sint-Gorgoniuskerk, wordt gedomineerd door twee belangrijke, architecturale ensembles namelijk het voormalige Kapittelhuis (18de eeuw) en het aanpalende gesloten hoevecomplex (17de–18de eeuw).

Dit hoevecomplex ook “Hoeve Arendsnest” genaamd, werd in 1640 gebouwd voor meier Lambert Depas. In de 18de eeuw werd de hoeve door verschillende dorpsgriffiers bewoond. Zij waren allen trouwe aanhangers van het Oostenrijks regime, vandaar de benaming van de hoeve die verwijst naar de keizerlijke adelaar.

Na de moord op Paul Bail in 1980 werd het Kapittelhuis met omringend park, samen met het aanpalend pachthof bij ontstentenis van erfgenamen staatsbezit. Begin jaren 1980 werd het complex door de gemeente aangekocht. Het pachthof was op dat moment nog steeds in uitbating.

De huidige eigenaar verbouwde sinds 2010 de hoeve tot wijnboerderij en wil de hoeve met schuur en stallingen inrichten als restaurant, wijnproeverslokaal en exporuimte.

Beschrijving

De wellicht 17de-eeuwse kern (conform dubbele ontlastingsboogjes boven rechthoekig venster in de bakstenen zijgevel) draagt een kunstleien wolfsdak en werd in de 18de eeuw voorzien van een natuurstenen gevelpartij (Gobertangesteen in regelmatig verband).

De woonvleugel van drie bouwlagen is opengewerkt met hoge vensters in een rechthoekige, licht vooruitspringende omlijsting, waarvan één later omgebouwd werd tot deuropening. Het hoofdaccent van deze sobere, classicistische gevel ligt op de ingangspartij – de toegang tot het pachthof – die verticaliserend werd uitgewerkt als een licht vooruitspringend risaliet, begrensd door boven elkaar geplaatste pilasters. Dat alles wordt bekroond met een hoofdgestel met een laatbarok geïnspireerd fronton, opengewerkt met een oculus en voorzien van siervazen. De rondboogvormige inrijpoort met zwaar sluitsteenmotief is ingeschreven in een portiek met medaillons in de zwikken. Boven de vooruitspringende muurlijst is een venster ingemetseld in een rechthoekige omlijsting met neuten en een gegroefde sluitsteen.

Rond de geplaveide binnenkoer met merkwaardige waterput bevinden zich de hoevegebouwen en de oorspronkelijke toegang – het portiekthema van de inrijpoort op kleinere schaal uitgewerkt – van de herenwoning.

Voor de achtergevel in baksteen werd gebruik gemaakt van Gobertangesteen voor de regelmatige hoekkettingen en rechthoekige vensteromlijstingen.

De pachterswoning en stallingen zijn uitgewerkt in traditionele bak- en zandsteenstijl (17de eeuw) en hebben bewaarde kruisvensters (met een dubbel ontlastingssysteem), rondboogpoortjes met een geprofileerde druiplijst en een trapeziumvormige sluitsteen.

De eveneens goed bewaarde, van 17(3)4 daterende dwarsschuur draagt een gebogen zadeldak met wolfseinden, typische hoekkettingen en korfboogdeur.

Het aanpalende poortgebouw heeft een korfboogvormige inrijpoort met een figuratief uitgewerkte sluitsteen; het motief is een duif met gespreide vleugels.

Dit merkwaardig ensemble, het interieur inbegrepen, bleef haast volledig bewaard tot circa 1957 toen voor het verbreden van de Walestraat een gedeelte van de zijvleugel werd gesloopt en in het overgebleven deel het interieur volledig werd vernieuwd.

Bibliografie