Beschermd monument

Petroleum-Zuid: bovengrondse pijpleidingen

Beschermd monument van tot heden

ID
13758
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/13758

Besluiten

Bovengrondse pijpleidingen van Petroleum-Zuid
definitieve beschermingsbesluiten: 19-01-2016  ID: 5862

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft de bovengrondse pijpleidingen van de site Petroleum-Zuid.



Waarden

De bovengrondse pijpleidingen van Petroleum-Zuid zijn beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

historische waarde

Petroleum-Zuid in Antwerpen is als oudste petroleumhaven van België en één van de eerste in Europa, uniek en tegelijkertijd representatief voor de Tweede Industriële Revolutie. De opkomst en het groeiend gebruik van petroleum in diverse toepassingen vanaf het einde van de 19de eeuw had namelijk een uiterst belangrijke impact op de industriële, technologische, economische, sociale en ruimtelijke ontwikkelingen in België. Al sinds 1861 was Antwerpen de eerste petroleuminvoerder in Europa. In het begin van de 20ste eeuw werd aan de Schelde, ten zuidwesten van de binnenstad, de petroleumhaven 'Petroleum-Zuid' aangelegd, die in de daaropvolgende decennia uitgroeide tot een belangrijke speler in de Europese petroleumindustrie. De bovengrondse pijpleidingen zijn een van de resterende materiële relicten op de site die getuigen van de geschiedenis en de ontwikkeling van Antwerpen als petroleumhaven en dragen in die zin bij tot de historische identiteit van de plek.

industrieel-archeologische waarde

De petroleumhaven Petroleum-Zuid was voornamelijk geconcentreerd rond overslag en opslag van petroleum en aanverwante producten. Alle gebouwen en infrastructuren hebben een specifieke plaats en functionaliteit binnen dit industrieel proces en vormen één geheel, hoewel ze uit verschillende periodes dateren. De infrastructuur en gebouwen omvatten daarom verschillende categorieën, waaronder infrastructuren en gebouwen in functie van overslag van petroleum tussen schepen, de haven en andere transportmiddelen, infrastructuren en gebouwen in functie van opslag, haveninfrastructuren, en andere bedrijfs-, nuts- en dienstgebouwen. Om een zo getrouw mogelijk beeld te geven van deze specifieke industrie is het behoud van de context- en ensemblewaarde, de onderlinge visuele en inhoudelijke samenhang tussen de belangrijkste installaties, infrastructuren en gebouwen van essentieel belang. Slechts op die manier verankeren deze erfgoedrelicten de industrieel-archeologische betekenis van deze plek. De in 1937-1939 verwezenlijkte bovengrondse pijpleiding is het erfgoedrelict bij uitstek dat het beeld van de site bepaalt: door de afmeting en verhoogde positie is de installatie in de wijde omgeving waarneembaar en structureert deze de open ruimte. Het gedeelte van de pijpleiding langs de Naftaweg fungeert als een afbakenend lijnrelict tussen de site en het aanpalende beschermde landschap van de Hobokense polder. Samen met de voor bescherming voorgestelde jettypier en opslagtanks vormt de pijpleiding een samenhangend inhoudelijk geheel dat als infrastructuur voor overslag en opslag van petroleum de belangrijkste functie van de voormalige petroleumhaven afleesbaar en herkenbaar maakt: vanuit de tanker aan de jettypier werd de petroleum via pijpleidingen getransporteerd naar de opslagtanks. De pijpleiding vormt dus de logische verbinding tussen de pier en de daarop geënte gebouwen, installaties en constructies. De pijpleidingen waren typologisch en materieel een vernieuwende installatie die het bestaande ondergronds netwerk van pijpleidingen uit de beginperiode van Petroleum-Zuid moest vervangen. De bovengrondse constructie loste het probleem van de aanslepende bodemverontreiniging ten gevolge van ondergrondse lekken op, maakte een dubbel gebruik als bevestiging van de elektrische geleiders mogelijk en leende zich tot makkelijker herstel en onderhoud. De nieuwe pijpen van overwegend gelast staal en de afsluitingen met een klepsysteem (in plaats van een schuifsysteem) en tapkranen betekenden een vooruitgang. Het voor bescherming voorgestelde gedeelte van de bovengrondse pijpleidingen is een gaaf bewaard deel en representatief voor het geconcentreerd netwerk dat deze installatie vormde op de site. De installatie bestaat uit een reeks van stalen vakwerkportieken die de pijpen dragen, en de complexer uitgewerkte zogenaamde 'torens'. Naast de eenvoudige portieken bestaande uit twee kolommen en een ligger werd op regelmatige afstand een licht variërend type portiek geplaatst dat door middel van een tweede ligger tegelijkertijd de elektrische bovenleiding geleidde. De torens, veelal kleppentorens, zijn uitgewerkt als een rechthoekige portiekconstructie van vier kolommen boven een ledigingsput, waartussen zich twee platforms bevinden en van waaruit de aftakkingen naar de diverse bedrijven vertrokken.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Bovengrondse pijpleidingen

Lakweg, Mazoutweg, Naftaweg, Petroleumkaai (Antwerpen)
De bovengrondse pijpleidingen zijn een zeer afleesbaar en beeldbepalend element van het industrieel landschap van Petroleum Zuid.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Petroleum-Zuid: bovengrondse pijpleidingen [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/13758 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.