Beschrijving
Deze bescherming betreft de opslagtanks, bijhorende trapconstructies, taluds en het pomphuis van de site Petroleum-Zuid.
Waarden
De opslagtanks met bakstenen trapconstructies en taluds en het pomphuis zijn beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
industrieel-archeologische waarde
De petroleumhaven Petroleum-Zuid werd voornamelijk gebruikt voor de overslag en opslag van petroleumproducten. Alle gebouwen en infrastructuren hebben een specifieke plaats en functionaliteit binnen dit industrieel proces en vormen één geheel, hoewel ze uit verschillende periodes dateren. De infrastructuur en gebouwen omvatten daarom verschillende categorieën, waaronder infrastructuren en gebouwen in functie van overslag van petroleum tussen schepen, de haven en andere transportmiddelen, infrastructuren en gebouwen in functie van opslag, haveninfrastructuren, en andere bedrijfs-, nuts- en dienstgebouwen. Om een zo getrouw mogelijk beeld te geven van deze specifieke industrie is het behoud van de context en ensemblewaarde, de onderlinge visuele en inhoudelijke samenhang tussen de belangrijkste installaties, infrastructuren en gebouwen van essentieel belang. Slechts op die manier verankeren deze erfgoed relicten de industrieel-archeologische betekenis van deze plek. De opslagtanks, gelegen op het westelijk deel van het vroegere 'lot IX', zijn door hun volume en groepering in de wijde omgeving waarneembaar en aldus beeldbepalend op de site. Samen met de voor bescherming voorgestelde jettypier, het pomphuis en bovengrondse pijpleiding vormen de opslagtanks een samenhangend inhoudelijk geheel dat als infrastructuur voor overslag en opslag van petroleum de belangrijkste functie van de voormalige petroleumhaven afleesbaar en herkenbaar maakt: vanuit de tanker aan de jettypier werd de petroleum via pijpleidingen en het pomphuis getransporteerd naar de opslagtanks van de diverse bedrijven. De opslagtanks zijn een op de pijpleiding geënte installatie en zijn het logische eindpunt in dit industrieel proces. Het voor bescherming voorgestelde gedeelte van de opslagtanks is een gaaf bewaard ensemble en representatief voor de concentratie aan opslagtanks in deze zone. Elk van de onderdelen (tanks, talud en trappen) heeft nog zijn betekenis door het onderlinge functionele verband in het bewaarde geheel, door de aanwezige context. Interessant is het verschil in constructiemethode dat in dit geval overeenstemt met de gefaseerde aanleg van het tankpark zoals weergegeven in de archieven of het kaartmateriaal. De huidige tanks bevinden zich nog op de oorspronkelijke locatie. De zeven gegroepeerde tanks werden in fasen gebouwd en rondom voorzien van een talud dat in geval van lekkage de producten kon opvangen en in geval van brand verdere uitbreiding vermeed. De eerste vier tanks, gebouwd in de periode 1922-1926, onderscheiden zich door hun technische meerwaarde op het vlak van de toegepaste bouwtechniek. Deze hebben heden nog een geklinknagelde structuur en worden omgeven door het begraasde talud. De drie rond 1949 toegevoegde tanks, waarvan één binnen het eerste aarden talud ligt en de twee andere binnen een later toegevoegd talud met betonnen steunmuur, hebben een gelaste stalen structuur. De telkens tussen twee tanks geplaatste bakstenen trapconstructies versterken de ensemblewaarde van dit geheel. De bakstenen trapvolumes, vermoedelijk fungerend als een uitkijk- en observatiepost voor de tankdaken en het tankpark in zijn geheel, zijn de enige in hun soort op de site en opmerkelijk door hun hoogte en massieve doch zuivere, lineaire vormgeving. Het pomphuis is een noodzakelijke schakel in de infrastructuur van pier, pijpleidingen en opslagtanks. Het maakt dus deel uit van de technische installaties op Petroleum-Zuid. De decoratief uitgewerkte noord- en zuidgevel met verdiepte muurvlakken en de tuitgevels aan de west- en oostzijde maken het gebouw mee beeldbepalend voor de omgeving. De architectuur sluit aan bij de refter met conciërgewoning op het lot XI, zodat het gebouw over ensemblewaarde beschikt.
historische waarde
Petroleum-Zuid in Antwerpen is als oudste petroleumhaven van België en één van de eerste in Europa, uniek en tegelijkertijd representatief voor de Tweede Industriële Revolutie. De opkomst en het groeiend gebruik van petroleum in diverse toepassingen vanaf het einde van de 19de eeuw had namelijk een uiterst belangrijke impact op de industriële, technologische, economische, sociale en ruimtelijke ontwikkelingen in België. Al sinds 1861 was Antwerpen de eerste petroleuminvoerder in Europa. In het begin van de 20ste eeuw werd aan de Schelde. ten zuidwesten van de binnenstad, de petroleumhaven 'Petroleum-Zuid' aangelegd, die in de daaropvolgende decennia uitgroeide tot een belangrijke speler in de Europese petroleumindustrie. Het pomphuis en de opslagtanks van de voormalige petroleumhaven Petroleum-Zuid zijn resterende materiële relicten die getuigen van de geschiedenis en de ontwikkeling van Antwerpen als petroleumhaven en dragen in die zin bij tot de historische identiteit van de plek.