Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek

Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling

Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek van tot heden

ID
14144
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/14144

Besluiten

Brugse stadsvesten
definitieve beschermingsbesluiten: 20-01-2016  ID: 5869

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling is beschermd als stadsgezicht. De gevels die zich op de grens van de afbakening bevinden en waarvan de rest van het gebouw buiten de afbakening ligt, maken in dit geval geen deel uit van de bescherming.



Waarden

De Brugse stadsvesten zijn beschermd als stadsgezicht omwille van het algemeen belang gevormd door de:

sociaal-culturele waarde

De heraanleg van de stadsvesten tot wandelpromenades kadert binnen d~ tijdsgeest van de 19de eeuw en is een goed voorbeeld van een vroege uiting van de behoefte aan publiek toegankelijke groene ruimte binnen de stedelijke context, geïnspireerd op recreatieve en sanitaire verzuchtingen. Deze ingrijpende metamorfose was reeds in de tweede helft van de 18de eeuw ingezet toen de vesten hun militaire functie hadden verloren en het belang van windmolens op de vesten afnam. Het verdwijnen van de molens ging gepaard met de heraanleg van de vesten als groene wandelgordel. De inzet van beleidsvoerders, waarvan in het bijzonder burgemeester en eertijds volksvertegenwoordiger A. Visart de Bocarmé, voor de ontwikkeling en het behoud van de Brugse stedelijke groenstructuur op de vesten was groot en gaf aanleiding tot het oprichten van een "Dienst der Wandelingen", als voorloper van de huidige stedelijke Groendienst

historische waarde

in casu architectuurhistorische waarde:
De bebouwing op en langs de stadsvesten vertoont een grote historische gelaagdheid. Ze bestaat uit belangrijke merktekens in het stedelijke landschap. De bebouwing is het resultaat van het bouwen en verbouwen door de eeuwen heen en vormt bovendien een staalkaart van verschillende architectuurstijlen en -types vanaf de 15de eeuw tot de 20ste eeuw.
De ringvormige vestingstructuur met nog aanwezige stadspoorten en deels bewaarde stadsmuren ter hoogte van de Katelijnevest vormt een uniek en uitzonderlijk onderdeel van de stedelijke verdedigingswerken die werden uitgevoerd tussen 1397 en 1406 door meester-metselaar J. Van Oudenaerde. Tevens waren de stadsvesten een ideale locatie voor het bouwen van molens. De vier windmolens op de Kruisvest zijn hiervan een getuige. Het oud en het Nieuw Waterhuis gelegen aan de Boeverievest zijn unieke getuigen van het oude watervoorzieningsnet in Brugge. Het sas met waterreservoir op het Bakkersreitje, de Keizerinnestuw, de Guldenvliesstuw en de pompinstallatie in de Ezelpoort zijn getuigen van de waterbeheersing op en rond de stadsvesten.
De gaaf bewaarde gevelrij aan de G. Gezellelaan. tussen de Schouwvegerstraat en de Hoefijzerlaan, is een kenmerkend voorbeeld van een ensemble van bel-etagewoningen. De woningen werden ontworpen door toonaangevende architecten zoals onder meer L. Charels, D. Hano en R. Van Belle. De heterogene gevelwand is opgebouwd uit vrij imposante woonhuizen die zich kenmerken door een rijk geornamenteerd profiel en een historiserende stijl zoals onder meer de nee-renaissancestijl, de neo-Brugse stijl en de neo-barokke stijl. Kenmerkend is tevens de rijk uitgewerkte erkeruitbouwen op de verdieping die een mooi uitzicht verschaffen op de stadsvesten. In het begin van de H. Consciencelaan zijn enkele godshuizen uit het eerste kwart van de 20ste eeuw te situeren. Deze illustreren een sociale huisvesting uit het begin van de 20ste eeuw. De godshuizen in historiserende stijl zijn typerende en gaaf bewaarde voorbeelden van kleine stichtingen. Ze zijn opgevat als een lintbebouwing van vier tot zes huizen die toegankelijk zijn van aan de straat. De godshuizen zijn ontworpen door de toonaangevende architecten J. Coucke en A. De Pauw.
De gaaf bewaarde gevelrij aan de Singel, gebouwd circa 1908 op de buitenvestinggracht bestaat uit bel-etagewoningen in eclectische en historiserende stijl. Ze vallen op door hun divers en rijk materiaalgebruik en drukken op die manier hun stempel op de omgeving van de stadsvesten. Ook hier zijn de erkeruitbouwen op de verdiepingen typerend, ze verschaffen een mooi uitzicht op de buitenvestinggracht Het landhuis Van Reeck met bijhorende portierswoning zijn gebouwd op het 17de-eeuwse bastion tussen de nu gedempte buiten- en binnenvestinggracht ze illustreren een sobere neoclassicistische architectuur van circa 1847. De bijhorende voormalige fabriek is een zeldzaam voorbeeld van functionele fabrieksarchitectuur van circa 1860.

historische waarde

De Brugse stadsvesten zijn een zeer goed voorbeeld van geplantsoeneerde vesten op een middeleeuwse stadsomwalling. De vesten vormen een complexe archeologische zone met sporen van funderingen, muren, wallen. enz. De grachten bieden bovendien goede bewaringscondities voor organisch stedelijk afval en eventuele sporen van belegering doorheen de tijd (wapenuitrusting, munitie, ...).
Het huidige uitzicht van de stadsvesten is fasegewijs tot stand gekomen. De stadsvesten zijn gesitueerd op de tweede stadsuitbreiding uit 1297-1301 en bestonden aanvankelijk uit aarden wallen en grachten, met stadspoorten aan de belangrijkste invalswegen. Op het einde van de 14de eeuw en bij het begin van de 15de eeuw werden tussen de stadspoorten muren gebouwd. Op de wallen werden talrijke windmolens opgericht. In de 17de eeuw werd de middeleeuwse stadsversterking verder uitgebouwd. Tussen 1614 en 1626 werden in de binnenvestinggracht bastions uitgebouwd, terwijl vanaf 1635 in de buitenvesting een tweede gordel van bastions en ravelijnen verscheen. In 1782 werd beslist om de stadswallen die toen geen strategische functie meer hadden, te ontmantelen.
Bij het begin van de 19de eeuw werden de eerste schuchtere pogingen ondernomen om de vesten in te richten als wandelweg. De druk om de stadsvesten af te graven en om te vormen tot boulevards. werd weerstaan. In 1853 werd ter hoogte van de Gentpoortvest het eerste ontwerp voor een herinrichting van de stadsvesten tot groene wandeling goedgekeurd en uitgevoerd. Tussen 1853 en 1915 zouden nog meerdere ontwerpen en realisaties volgen. De doorzetting van het plantsoeneringsidee viel nagenoeg samen met het systematisch verwijderen van de windmolens op de stadsvesten, die door de opkomst van de stoommaalderijen stilaan overbodig werden. Enkel ter hoogte van het Stil Ende (deel van de Smedenvest tussen de Bloedput en ·de Ezelpoort en de Komvest alsook ter hoogte van een deel van de Beninvest kon de ringvormige groenstructuur niet geheel standhouden.
Binnen de historische ontwikkeling van de stadsvesten bleven onder meer vier stadspoorten, enkele stadsmuren, een stadsgrenssteen, twee stadstorens, vier windmolens, twee waterhuizen, een sas met waterreservoir, twee stuwen en een pompinstallatie bewaard.

artistieke waarde

De geplantsoeneerde vesten zijn een zeldzaam en gaaf bewaard voorbeeld van een 19de-eeuwse wandelpromenade aangelegd bovenop de oorspronkelijke stadsverdedigingsstructuren. Voor de aanleg van de wandelpromenades werd beroep gedaan op toonaangevende tuinarchitecten zoals de Leuvense landschapsarchitect E. Rosseels en de Gentse landschapsarchitect H. Van Hulle, die in de loop van de 19de eeuw bekend werden als ontwerpers van onder meer stadsparken in landschappelijke stijl. De geplantsoeneerde vesten bewaren een bijzondere collectie aan parkbomen en parkboomgroepen met diverse zeldzame soorten en cultuurvariëteiten, aangeplant vanuit een bewuste vormentaal met aandacht voor esthetische kwaliteiten. Het straatmeubilair op de geplantsoeneerde vesten, bestaande uit typisch Brugse zitbanken. straatlantaarns en plaatselijk ook gietijzeren leuningen of zogenaamde garde-corps-afsluitingen, vormt een aanvullende artistieke waarde. Ook de standbeelden met borstbeeld van de Brugse beeldhouwer H. Pickery en een sculptuur met mens- en dierfiguur getuigen van een artistieke waarde. De beelden zijn respectievelijk van de hand van de toonaangevende kunstenaars G. Pickery, zoon van H. Pickery, en van J. Dupon.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling

Bargeweg, Begijnenvest, Boeveriestraat, Boninvest, Buiten Boeverievest, Buiten Smedenvest, Buiten de Smedenpoort, Ezelpoort, Ezelstraat, Filips de Goedelaan, Gentpoortstraat, Gentpoortvest, Gistelse Steenweg, Graaf Visartpark, Guido Gezellelaan, Hendrik Consciencelaan, Hoefijzerlaan, Katelijnestraat, Katelijnevest, Kazernevest, Ketsbruggestraat, Kruisvest, Lange Vesting, Langestraat, Oude Vestingstraat, Scheepsdalelaan, Singel, Smedenstraat, Van Voldenstraat, Werfstraat (Brugge)
De geplantsoeneerde Brugse vesten vormen een zeldzaam en gaaf bewaard voorbeeld van een 19de-eeuwse wandelpromenade aangelegd bovenop de oorspronkelijke stadsverdedigingsstructuren. Ze omringen de historische binnenstad met een eivormig tracé.

Is de omvattende bescherming van

Architectenwoning De Passer

Guido Gezellelaan 37 (Brugge)
Ontwerp en voormalig woonhuis van architect D. Hano (Brugge), van 1906. Breedhuis in eclectische stijl met enkelhuisopstand van drie traveeën en drie bouwlagen onder pseudo-mansardedak.


Bunker Passieve Luchtbescherming

Gentpoortvest (Brugge)
Bunker van de Passieve Luchtbescherming, opgetrokken rond 1938 langs de Brugse stadsvesten, ter hoogte van de Gentpoortvest.


Burgerhuis

Guido Gezellelaan 47 (Brugge)
Huis van drie traveeën en vier bouwlagen onder mansardedak, van 1911 naar ontwerp van architect R. Van Belle (Brugge); twee dakkapellen onder klein driehoekig fronton.


Burgerhuis

Guido Gezellelaan 48 (Brugge)
Enkelhuis van twee/drie traveeën, souterrain en drie bouwlagen onder mansardedak (nok parallel aan de straat, leien en Vlaamse pannen), uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.


Burgerhuis

Buiten de Smedenpoort 1 (Brugge)
Dubbelhuis van circa 1910, in gebruik als winkel. Roodbakstenen gevel in historiserende stijl met sierankers.


Burgerhuis

Guido Gezellelaan 39 (Brugge)
Breedhuis van drie traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), van 1905. Lijstgevel van rode baksteen met gebruik van Euvillesteen voor de plint met ingewerkte voetenschraper links van verdiepte deur, belijnende banden ter hoogte van de onder-, tussen- en bovendorpels; kordons en kordonvormende lekdrempels.


Burgerhuis

Guido Gezellelaan 42 (Brugge)
Rode bakstenen gevel horizontaal belijnd door kordonvormende lekdrempels, cordons en afwisselende banden van witte en rode baksteen.


Burgerhuis

Guido Gezellelaan 44 (Brugge)
Huis van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), van 1910. Trapgevel (7 trappen + overhoeks topstuk) van verankerde gele baksteen met arduinen plint en met gebruik van euvillesteen voor ornamenten en speklagen; sierankers.


Burgerhuis in eclectische stijl van 1906

Guido Gezellelaan 38 (Brugge)
Pand in eclectische stijl van 1906 naar ontwerp van architect Louis Ernest Charels (Brugge).


Burgerhuis in neo-Brugse stijl

Guido Gezellelaan 34 (Brugge)
Pand in neo-Brugse stijl naar ontwerp van architect D. Hano "ANNO/ 1909" zie jaarsteen. Diephuis van drie/twee traveeën met souterrain en drie bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen). Bakstenen trapgevel (8 trappen + uitgewerkt topstuk) boven een arduinen plint.


Burgerhuis La Roseraie

Guido Gezellelaan 43 (Brugge)
Eclectisch pand zogenaamd "LA ROSERAIE" van 1901, zie jaarsteen in de topgevel. Twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (mechanische pannen). Rode bakstenen gevel met arduinen plint en verwerking van Euvillesteen voor belijnende banden, negblokken en ornamenten.


Burgerhuis naar ontwerp van Louis Charels

Guido Gezellelaan 36 (Brugge)
Pand met natuurstenen gevel in neorenaissancestijl van 1908 naar ontwerp van architect Louis Ernest Charels (Brugge).


Burgerhuis van 1908

Singel 15-16, 17 (Brugge)
Drie bel-etagewoningen van 1908. Centrale bruinbakstenen tuitgevel met traptopje wordt geflankeerd door twee roodbakstenen lijstgevels.


Burgerhuizen van 1908

Singel 11-12, 13 (Brugge)
Bel-etagewoningen van 1908. Parement van gele baksteen boven een bepleisterde en witbeschilderde plint. Twee lijstgevels flankeren centrale trapgevel.


Burgerhuizen van 1908

Singel 2 (Brugge)
Symmetrisch opgevatte gevels. Gele baksteenbouw met sierankers in combinatie met arduin voor de begane grond en de belijnende banden op de verdieping.


Burgerhuizen van 1908

Singel 10, 14 (Brugge)
Bel-etagewoningen van 1908 samen met nummers 11-13 gebouwd in 1908. Bakstenen parement bezet met geglazuurde tegels in de kleuren wit, bruin en blauw.


Drie opgaande lindes als vredesbomen

Gentpoortvest (Brugge)
Ter hoogte van de Gentpoort staan drie opgaande lindes, als onderdeel van de geplantsoeneerde stadsomwalling. De zilverlindes zijn in 1928 aangeplant, tien jaar na de Eerste Wereldoorlog, ter herdenking aan de bevrijding van de Stad Brugge.


Eclectische bel-etagewoning

Hoefijzerlaan 67 (Brugge)
Eclectische bel-etagewoning van drie/ vier traveeën + vier traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak (leien en vlaamse pannen), uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.


Eenheidsbebouwing van sociale woningen

Hendrik Consciencelaan 12-17, 18 (Brugge)
Eenheidsbebouwing van zeven lage woningen opgevat volgens spiegelbeeldschema. Gebouwd in opdracht van Commissie Burgerlijke Godshuizen in 1931. Gevelopstand en afwerking knopen aan bij de gewone, lokale architectuur uit de 18de tot 19de eeuw.


Gelijkaardige burgerhuizen

Hendrik Consciencelaan 24-25 (Brugge)
Twee gelijkaardige breedhuizen van respectievelijk drie en vier traveeën en twee en een halve bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit de 19de eeuw.


Gelijkaardige burgerhuizen

Hendrik Consciencelaan 26-27 (Brugge)
Twee gelijkaardige panden van zelfde hoogte en respectievelijk drie en vier traveeën, uit de 19de eeuw. Rode bakstenen lijstgevels boven een deels arduinen en deels bepleisterde plint.


Gelijkaardige burgerhuizen

Guido Gezellelaan 40-41 (Brugge)
Twee gelijkaardige breedhuizen met enkelhuisopstand van drie traveeën en drie bouwlagen onder mansardedak (Vlaamse pannen), nummer 40 van 1905 en nummer 41 van 1907.


Gentpoort

Gentpoortstraat (Brugge)
Vrijstaande, middeleeuwse stadspoort, gesitueerd ten oosten van Gentpoortstraat, ten zuiden van Boninvest en ten noorden van de Gentpoortvest; aan oostkant toegankelijk via de Gentpoortbrug. Voormalige verbinding naar Gent.


Gevelrij van burgerhuizen

Singel 4-9 (Brugge)
Gevelrij van 1908 bestaande uit zes bel-etagewoningen in vereenvoudigde neoclassicistische- of historiserende stijl.


Godshuis Reyphins

Hendrik Consciencelaan 2-11 (Brugge)
"GODSHUIS REYPHINS HERBOUWD IN 1905" in opdracht van Commissie Burgerlijke Godshuizen naar ontwerp van architect A. De Pauw (Brugge). In 1634 stichtte Joos Reyphins een gelijknamig godshuis in de Nieuwe Gentweg, dat in 1905 werd overgeplaatst naar de Hendrik Consciencestraat.


Godshuizencomplex Ondermarck

Hendrik Consciencelaan 19-20, Van Voldenstraat 13-17 (Brugge)
Godshuizencomplex zogenaamd "Ondermarck", van 1903 naar ontwerp van architect J. Coucke (Brugge). Eenheidsbebouwing van zes lage huisjes, één geheel vormend met de nummers 19-22 van 1905 aan de Hendrik Consciencelaan.


Katoen- en wolweverij Vanden Reeck

Buiten Smedenvest 1 (Brugge)
Voormalige bedrijfsgebouwen van de katoen- en wolweverij Vanden Reeck. Gebouwen van 1861 tot 1882 in gebruik als weverij. Imposante bakstenen, verankerde constructie van twee bouwlagen hoog en afgedekt met zadeldak gevat tussen twee tuitgevels. Hoofdgevels met verbouwde begane grond en bovenaan afgezoomd met spitsboogfries doorlopende over de zijgevels.


Kruispoort

Langestraat 191 (Brugge)
Vrijstaande, middeleeuwse stadspoort, gesitueerd ten westen van Buiten Kruisvest en met variërende bestemmingen in de loop der tijden. Gebouwd als stadspoort, later ingericht als conciërgewoning en museum voor oorlogsgeschiedenis (tot circa 1988).


Landhuis Vanden Reeck

Lange Vesting 112 (Brugge)
Voormalig landhuis Vanden Reeck, nu in gebruik door de vzw Moritoen als vormingsinstelling.


Middeleeuwse stadspoort Ezelpoort

Ezelstraat 122 (Brugge)
Vrijstaande, middeleeuwse stadspoort, gesitueerd ten noorden van 't Stil Ende, ten westen van het kruispunt tussen de Gulden Vlies- en Koningin Elisabethlaan en ten zuiden van de Scheepsdalelaan.


Minnewaterbrug

Begijnenvest (Brugge)
De Begijnen- en Katelijnevest zijn verbonden door de Minnewaterbrug, in 1311 opgetrokken als houten brug; huidige brug van 1739 naar ontwerp van de Brugse architect-beeldhouwer H. Pulinx senior.


Opgaande zwarte populier in stadsomwalling

Gentpoortvest (Brugge)
Bij de aanleg van de Brugse geplantsoeneerde stadsomwalling werd ter hoogte van Gentpoortvest/Katelijnestraat een zwarte populier aangeplant. De boom werd bij de aanleg van 1853 aangeplant en heeft op het moment van de inventarisatie een stamomtrek van 464cm (2009).


Oud waterhuis

Hendrik Consciencelaan (Brugge)
Gelegen op de binnenvesten tussen de voormalige Boeverie- en Smedenpoort recht tegenover de Fonteinstraat.


Poertoren

Begijnenvest (Brugge)
Vrijstaande toren, gebouwd in 1398-1401 door Jan Van Oudenaarde. Van de 15de tot het begin van de 20ste eeuw was de toren in gebruik als buskruitopslagplaats, zie benaming; in 1665 enkele jaren ingericht als voldermolen; kelders al voor 1785 gebruikt als ijskelder. Ronde, bakstenen toren van drie bouwlagen met een vlakke afdekking, aanpalend polygonaal traptorentje met tentdak en spleetvormige schietgaten.


Sint-Janshuismolen

Kruisvest (Brugge)
De Sint-Janshuismolen is een houten staakmolen met twee zolders op een open voet, die in 1770 door het Brugse bakkersambacht werd opgericht voor het malen van graan.


Smedenpoort

Smedenstraat 75 (Brugge)
Vrijstaande, middeleeuwse stadspoort, gesitueerd ten oosten van de Buiten Boeverievest en Buiten Smedenvest. Gebouwd als stadspoort. Huidig uitzicht resultaat van bouwen en verbouwen.


Tuinpaviljoen

Buiten de Smedenpoort (Brugge)
Eenlaagsgebouw onder mansardedak (Vlaamse pannen) gebouwd in 1886. Verankerde baksteenbouw witbeschilderd boven een zwarte plint.


Veerhuis met aanlegplaats

Bargeweg 2, Katelijnestraat 160 (Brugge)
Aan straatzijde, vrijstaand pand op L-vormige plattegrond, opgetrokken in het vierde kwart van de 18de eeuw, oorspronkelijk rechtstreeks aan het Kanaal Brugge-Gent gelegen doch sinds 1979-1980 is tussen het pand en het kanaal een straat, de Bargeweg, aangelegd.


Villa Matilde

Guido Gezellelaan 33 (Brugge)
Eclectisch pand zogenaamd "VILLA MATILDE" (zie gevelsteen op de rotsachtige plint) van 1922. Enkelhuis van twee traveeën met souterrain en twee bouwlagen onder zadeldak (nok parallel aan de straat, Vlaamse pannen).


Villa Riri

Guido Gezellelaan 35 (Brugge)
Pand zogenaamd "VILLA RIRI" zie gevelsteen, "ANNO/ 1906" in lokale neobarokstijl. Breedhuis van twee traveeën en vier bouwlagen onder zadeldak (mechanische pannen). Gevel van oranje bruine baksteen boven een arduinen plint.


Vrijstaand burgerhuis

Katelijnestraat 143 (Brugge)
Vrijstaand pand van vijf traveeën en twee bouwlagen onder mank zadeldak (nok parallel aan de straat, leien en pannen aan achtergevelzijde), mogelijk met oudere kern.


Waterpompstation

Buiten Boeverievest 1 (Brugge)
Het "oud waterhuis" is door middel van buizen verbonden met het pompstation aan de overzijde van de vestingsgracht. Verankerde bakstenen constructie onder zadeldak (leidakpannen).


Windmolen Bonne Chiere

Kruisvest (Brugge)
De windmolen Bonne Chiere is een houten staakmolen uit Olsene die in 1911 langs de Kruisvest in Brugge heropgebouwd werd op de plaats waar sedert 1487 een windmolen stond.


Windmolen De Koelewei

Kruisvest (Brugge)
De Koeleweimolen of Bosterhoutmolen is een houten korenwindmolen, afkomstig uit Meulebeke en daar omstreeks 1765-1766 opgericht, en in 1996-1997 als een standaardmolen met gesloten voet heropgebouwd op de Kruisvest in Brugge, op de plaats waar sinds de 16de eeuw een windmolen stond.


Windmolen De nieuwe Papegaai

Kruisvest (Brugge)
Houten staakmolen, in 1970 overgebracht uit Beveren-aan-de-IJzer en opgericht op de Kruisvest in Brugge op de plaats waar de vroegere oliemolen “De Papegaai” stond. De staakmolen uit Beveren-aan-de-IJzer was in oorsprong een oliewindmolen.


Woonhuis van A. Duclos

Hendrik Consciencelaan 23 (Brugge)
Voormalig woonhuis van A. Duclos zie gevelsteen met opschrift: "HIER OVERLEED/ KAN. ADOLF DUCLOS/ 1841-1925/ BRUGS HISTORICUS/ VLAAMS VOORMAN EN/ STICHTER DAVIDSFONDS/ BRUGGE/ DF. 1990". Huidig uitzicht resultaat van consoliderende "Kunstige Herstelling" naar ontwerp van architect Aimé Meyer (Brugge) in 1989-1990.


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.