Beschermd monument van tot heden
Het Diocesaan Centrum Virgo Fidelis
definitieve beschermingsbesluiten: 25-06-2010 ID: 4719
Het diocesaan centrum Virgo Fidelis is beschermd als monument. De bescherming omvat de muur ter hoogte van de toegang, de toegangspoort tot het domein, de rectorswoning met voortuin, het complex van het diocesaan centrum en het groengebied dat omringd is door de wal.
Het diocesaan centrum Virgo Fidelis, meer bepaald de muur ter hoogte van de toegang, de toegangspoort tot het domein, de rectorswoning met voortuin, het complex van het diocesaan centrum en het groengebied dat omringd is door de wal, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
Het diocesaan centrum Groenhove/Virgo Fidelis getuigt van de zorg in de tweede helft van de 20ste eeuw vanuit het bisdom voor het welzijn van de West-Vlaamse zustercongregaties, de zorg laat zich opsplitsen in de aspecten ontspanning, retraite en opleiding (noviciaat). Vanaf 1967 verbreedt de zorg zich ook tot de leken.
De inplanting van een ontspannings- en bezinningscentrum midden in een park en bos zorgt voor een duidelijke beslotenheid en isolatie van de buitenwereld. Deze rust is noodzakelijk voor ontspanning en bezinning. Het park en de vijver zorgen voor ontspanningsmogelijkheden (wandelpaden, roeivijver enzoverder).
in casu architectuurhistorische waarde: De grote kapel van Virgo Fidelis (1958) is de eerste moderne nieuwbouwkapel van architect Degeyter (nog voor het Tweede Vaticaans Concilie). Deze zaal kerk met naar de altaarzijde oplopend dak wordt reeds geciteerd in een tijdschriftartikel van 1964 als uitgewerkt "in een tegenstelling tussen massieve gesloten wanden en een open glaswand". De oude en nieuwe moefen in het interieur en het glas worden op een expressieve manier gebruikt: bijvoorbeeld het baksteenreliëf van de Drievuldigheid (ook al geciteerd in 1964) in de massieve wand achter het altaar, de glasramen die voor een aparte lichtinval zorgen. De quasi vrijstaande toren bij de kapel heeft een belangrijke signaalfunctie voor het hele complex (de toren en het hoge dak in tichelen zijn overal zichtbaar), en vormt samen met de beglaasde wand van de kapel een erg beeldbepalend architecturaal samenspel. De toren en het gesloten westfront van de kapel - de hoogste gedeelten van het complex - vormen de enige niet witgeschilderde baksteenmuren. De voor het oeuvre kenmerkende tegenstelling openheid-geslotenheid wordt telkens herhaald: in de pand gang gesloten muren, tegenover de openheid naar de binnentuin (glaswanden geritmeerd door monelen in ruwe beton); in de inkomhal, de eetzaal en de grote zaal van Vijverzicht gesloten wanden tegenover grote ramen naar het begroende binnenplein. De eerder besloten kapel van het noviciaat opent zich wel naar het oosten licht met een rosas voorzien van een kleurrijk glasraam (H. Augustinus). Ook de plafonds spelen met open en gesloten: de hoge (passage)ruimtes openen zich via hoge vensters naar de omgevende tuin en park, de ruimtes met een uitgesproken functie (bar, cosy zitruimte, podium auditorium enzoverder) zijn lager en voorzien van een plafond met betonnen balken; de afscheiding van (hoge en lage) ruimtes is geaccentueerd door zuilen. In het exterieur (inkompartij, inkom noviciaat) openen eerder gesloten wanden zich door een zuilengaanderij in beton ingelegd met natuurkiezels; een dito, vrijstaande zuilengaanderij markeert een afsluiting tussen het binnenplein en de wal. Ook de muur bij de inkom van het domein speelt de tegenstelling uit: de massieve witgeschilderde muur tegenover de schuifpoort met spijlen die een doorkijk naar het domein toelaat.
Het rectorshuis situeert zich in de eerste moderne periode van architect Degeyter (circa 1956-1960). Het citaat over "schilderachtig plastische effecten en kleurige elementen" in het artikel van 1964 houdt verband met de afwisseling van witgeschilderde baksteen, rijk geschakeerde ongeschilderde natuursteen en tichelen voor het zadeldak. Het grondplan (met voortuin) en de vormentaal laten de functies aflezen, bijvoorbeeld bij de halfronde kapel en de grote raampartij in de leefruimte.
De drie oorspronkelijke functies zijn afleesbaar in het grondplan. Het ontspanningshuis is via het begroende binnenplein gericht op de (roei)vijver - bereikbaar via watertrappen - (de latere benaming Vijverzicht is hier veelzeggend) en het park met ontspanningsmogelijkheden. De vijver of wal loopt vanaf het binnenplein tot tegen de kapel van het meer besloten noviciaat met eigen ingang aan de noordzijde. De latere benaming Beukenhof voor noviciaat verwijst naar de beuken rondom, waarvan minstens één geënte beuk, op het Vandewalleplein. Het retraitehuis is opgebouwd rondom een binnentuin met pandgang.
Er is ook een duidelijke relatie tussen de pandgang en de binnentuin enerzijds en anderzijds tussen de vleugel Vijverzicht met zijn grote ramen en het begroende binnenplein. De buitentrap met ijzeren armleuningen verbindt het binnenplein met het L-vormige terras en verschaft zo toegang tot de grote zaal. Hier is het natuurelement - in tegenstelling tot de parkomgeving - strak en geometrisch opgevat onder meer met geschoren hagen. In beide tuinen is het waterelement aanwezig: een rechthoekige vijver in de binnentuin en een centrale fontein op het binnenplein. In de binnentuin, natuurstenen monument met gedicht van Guido Gezelle.
Het domein Groenhove gaat terug op het Vrijgeweed tijdens het ancien régime, een oud boscomplex. In de 19de eeuw wordt het domein verkocht als nationaal goed. In 1867-1868 wordt het jachtpaviljoen Groenhove gebouwd door de familie Vandewalle, waaraan één van de huidige naamgeving en nog steeds ontleend wordt. Vanaf 1955 - vanuit de zorg van de bisschop (Monseigneur De Smedt) voor het welzijn van de zustercongregaties - ontwikkeling tot vakantiehuis, retraitehuis en noviciaat, waarin ook het element groendomein een belangrijke rol speelt. Het parkdomein krijgt een wal die aansluit bij het diocesaan centrum, en die gebruikt werd als roeivijver.
Als vormend een belangrijk religieus bouwwerk binnen het oeuvre van Arthur Degeyter (Brugge, 1919-2004). Het belang dat deze architect hechtte aan het Gesamtkunstwerk wordt geïllustreerd door de intensieve samenwerking met kunstenaars zoals onder meer glazenier Michel Martens, sgraffitokunstenaar Cyriel Maertens, beeldhouwer Maurits Witdouck (hoog witstenen Mariabeeld in de grote kapel) en mozaïekkunstenaar Frits Kieckens (kruisweg in de grote kapel). De glasramen (van Michel Martens) in de grote kapel en in de grote zaal van Vijverzicht zijn abstract geometrisch uitgewerkt, deze in de kapel van het rectorshuis en van het noviciaat geven een moderne figuratie van heiligen of symbolen. Het sgraffito (van Cyriel Maertens) in moderne lijnvoering met bijbelse afbeelding van de wijze en de dwaze maagden verwijst naar de zustergemeenschappen (bij de ingang).
De verzorgde interieurafwerking reflecteert het belang dat Arthur Degeyter hechtte aan interieurontwerpen. Ingebouwde muurkasten zijn onder meer gerealiseerd in de eetzalen, in de bar, in het auditorium en in de ontvangstruimtes. De pilasters en zuilen zijn bekleed met gecanneleerde houten lamellen (eetzalen, pandzaal, haardzaal), of met blauwe mozaïektegeltjes (grote zaal, auditorium). De belangrijkste deuren (toegang tot complex en die tot de kapellen) zijn opgevat in een expo-architectuur, er is bij alle deuren veel aandacht besteed aan de klinken. De schouwen in het rectoraat, in de haardzaal en in de ontmoetingsruimte zijn uitgewerkt met natuurstenen wangen en/of schuinoplopende boezem. Ook de vloeren (natuursteen, soms leisteen) en het parket in visgraatverband (auditorium van Vijverzicht) zijn in het volledige complex (inclusief rectorshuis) grotendeels bewaard. Ook de witgeschilderde ramen, grotendeels met bewaard oorspronkelijk sluitwerk uit de jaren 1950, illustreren het verzorgd materiaalgebruik.
De fifties inrichting van het diocesaan centrum is in hoge mate bewaard. Een aantal muurvaste meubelelementen zoals inkombalie, barmeubel, kastwanden in diverse ruimtes en verlichtingsarmatuur maken daar integrerend deel vanuit. Ook de (verschuifbare) plantenbakken zijn typisch. De maatvoering van de zetels in de cosy zitruimte in de grote zaal wijst er op dat deze tot het oorspronkelijke meubilair behoren.
Bosdreef 3-5 (Torhout)
Bezinnings- en vormingscentrum voor de Religieuzen van West-Vlaanderen. Complex gelegen op het domein Groenhove (circa 33 hectare) ten oosten van het stadscentrum. Gebouwengroep met deels omringende vijver, gelegen in een parkdomein.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Diocesaan centrum Virgo Fidelis [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/14299 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.