Hoeve Monnikhof_versie1_20160317 ()

De hoeve het Monnikhof te Vilvoorde, is beschermd als monument.


Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hoeve Monnikhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/187147 (geraadpleegd op ).


Hoeve Monnikhof_versie 1_20131105 ()

Het Monnikhof is een stichting van de abdij van Ter Kameren, waarvan de huidige gebouwen opklimmen tot het begin van de 18de eeuw.

Historiek

De geschiedenis van het gehucht Houtem is onlosmakelijk verbonden met de abdij van Terkameren. De cisterciënzerinnenabdij van Terkameren werd in 1201 gesticht door de hertog van Brabant, Hendrik I, met de invloedrijke steun van de abdij van Villers. De talrijke schenkingen en gunsten, niet alleen vanwege de Brabantse hertogen maar ook van grote feodale families en rijke burgerij, zouden de basis vormen van een omvangrijk grondbezit dat door een gerichte politiek van aankoop en ruil tegen het einde van de 13de eeuw zijn definitieve omvang zou bereiken. Onder andere in Houtem baatte de abdij een grangia uit, een landbouwbedrijf in volle eigendom met eigen mankracht. Het ontstaan van het Monnikhof, de ‘grangia nova’ van Houtem, gaat terug tot de schenking in 1230 door hendrik II van 85 bunder in het bos van Vilvoorde. Vanaf het einde van de 14de eeuw werd de rechtstreekse uitbating verlaten en werden de gronden verpacht.

Het kaartboek van Ter Kameren van 1719 toont ons het Monnikhof als een vrij omvangrijke semi-gesloten hoeve, die afgaande op de kleuraanduidingen van de kaart, op dat ogenblik nog overwegend uit hout en leem bestond. Afgaande op het jaartal 1720 op de deurimposten van de woning, moet deze vermoedelijk kort nadien versteend zijn, naderhand gevolgd door de verstening van de aanhorigheden en de verdere uitbreiding.

In de 19de en begin 20ste eeuw werden de bestaande gebouwen uitgebreid met stallingen, wagenhuis en langsschuur.

Beschrijving

De gebouwen van het Monnikhof vormen nog steeds een monumentale en beeldbepalende inplanting ten noordoosten van de kerk. De site was oorspronkelijk volledig omgracht, maar vandaag is de omgrachting gedeeltelijk verdwenen.

Het Monnikhof is een nog gedeeltelijk omgracht, gesloten hoevecomplex met wisselend volumespel rondom de gekasseide binnenplaats, met een poortgebouw ten noorden, woning met aansluitende stallingen ten westen, stallen ten zuiden en schuur ten oosten. Inplanting van een bakhuis verder ten zuiden buiten het gesloten complex. Verankerde zandstenen gebouwen, voorheen met gekalkte gevels op gepikte plint aan binnenplaatszijde, thans deels gedecapeerd. Verwerking van baksteen in een aantal bijgebouwen, vaak voor latere herstellingen en verhogingen. Ook de vlechtingen in de zijgevels zijn uitgevoerd in contrasterend baksteenmetselwerk. Overwegend pannen zadeldaken, ten dele afgewolfd.

Noordvleugel met centraal poortgebouw onder geknikt leien schilddak, rondboogpoort met sluitsteen en imposten voorzien van de inscriptie "ANNO" "1744".

Westvleugel met centrale, hogere woning van acht traveeën en twee bouwlagen onder mank, overkragend zadeldak op daklijstbalkjes, bewaard aandak aan noordzijde. Rechthoekige vensters op de begane grond met kwarthol geprofileerde rechtstanden, verwijzend naar vroegere kruiskozijnen, en later aangebrachte rolluikkasten. Kleine rechthoekige bovenvensters en rondboogdeurtje onder druiplijst in omlijsting met sluitsteen en imposten "ANNO" "1720"; "DIEU SEUL" op de boogstenen en monogram "IHS/RP". Drie linkertraveeën met opkamer en getoogde kelderdeur. Achtergevel gemarkeerd door breder uitgebouwd gedeelte links met getraliede rechthoekige venstertjes, rechts getraliede en beluikte kloosterkozijnen. Kelder met bepleisterd tongewelf. De stalling gevat tussen de noordelijke poortvleugel en het westelijke woongedeelte werd op het kadaster ingetekend in 1850.

Zuidvleugel bestaande uit stallingen gemarkeerd door steekboogdeuren, rechthoekige venstertjes en laadluiken.

De oostzijde tenslotte wordt nagenoeg volledig ingenomen door een monumentale langsschuur met zowel aan binnenplaatszijde als aan de achterzijde aanbouwsels, die op het kadaster werden geregistreerd in 1905. Baksteenbouw van zes traveeën onder pannen zadeldak tussen aandaken; aan binnenplaatszijde met een korfboogdeurtje in zandstenen omlijsting, steekboogvenstertjes en steigergaten. De zijpuntgevels bevatten een rondboogpoort in een omlijsting van ijzerzandsteen en uilengaten in de top. Tweede poortgebouw met gelijkaardige rondboogpoort tussen de zuidelijke stalvleugel en de schuur. Bijkomende stallingen in de zuidwest- en noordwesthoek, varkensstal en wagenhuis in de noordoosthoek, laatstgenoemd op het kadaster ingetekend in 1888.

Vrijstaand bakhuis, opgetrokken uit baksteen op zandstenen onderbouw onder zadeldak van golfplaten met rondboogdeurtje in kwarthol geprofileerde, zandstenen omlijsting met sluitsteen en imposten en afdekkende waterlijst met voluutvormige uiteinden.

Belang van het Monnikhof

Het Monnikhof is beschermd als monument omwille van de artistieke en historische waarde als voormalige abdijhoeve van Ter Kameren, schenking van 1230 door de Brabantse hertogen. In zijn huidige vorm gaat het om een imposant, voorheen omgracht geheel van in volume afwisselende gebouwen, voornamelijk in zandsteen gebouwd rondom een erf, met geïsoleerd gelegen bakhuis en aangegeven jaartallen 1744 op het poortgebouw en 1720 op de huisdeuromlijsting.

Bibliografie

  • Archief Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant, DB000695, Monnikhof, beschermingsdossier, doos 60.17 map 6892.
  • KENNES H. 2005: Monnikhof, https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/70608 , (geraadpleegd op 5 november 2013)
  • FERRARIS, 1771-1777

Auteurs:  Foubert, Annemie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hoeve Monnikhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/150970 (geraadpleegd op ).