Beschermd cultuurhistorisch landschap

Hayesbos en Verrebeekvallei

Beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden

ID
15081
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/15081

Besluiten

Hayesbos en Verrebeekvallei met arbeiderswoning en kapellen
definitieve beschermingsbesluiten: 31-03-2017  ID: 14412

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft het Hayesbos en de Verrebeekvallei.



Waarden

Het Hayesbos en de Verrebeekvallei zijn beschermd als cultuurhistorisch landschap omwille van het algemeen belang gevormd door de:

ruimtelijk-structurerende waarde

Het Hayesbos, een uitloper van het Livierenbos, is onderdeel van een stelsel getuigenheuvels in het zuiden van de Vlaamse Ardennen, waarvan de toppen bebost zijn. De beboste heuvelkoppen zijn van ver herkenbaar in deze regio.
De vallei van de Verrebeek buiten het bos is afleesbaar door het halfgesloten karakter van het graslandrijk gebied, dat gekenmerkt wordt door veel perceelsrandbegroeiing. Een beplant talud markeert de overgang van de vallei naar het aangrenzende open landbouwgebied. Het gebied Doensberg met lemige en de goed gedraineerde akkerlanden heeft een grootschaliger en opener karakter.

volkskundige waarde

De boskapel Onze-Lieve-Vrouw van Halle werd tot voor kort bezocht door groepen bedevaarders. De volksdevotie voor de Zwarte Madonna van Halle, nog steeds een belangrijk bedevaartsoord, verwijst naar een Mariacultus waarvan de verering opklimt tot de middeleeuwen en die binnen het christendom een ruime verspreiding kent.

esthetische waarde

Het gebied wordt gekenmerkt door een zeer gevarieerd landschap en bezit een hoge belevingswaarde. Het Hayesbos is een reliëfrijk gesloten bos, met een kleinschalig netwerk van half- en onverharde paden, waaronder holle wegen, kasseiweg en een gekasseid pad. Aan de rand van het bos bevindt zich een cluster van bouwkundig erfgoed. De lager gelegen vallei van de Verrebeek en het gebied palend aan het bos worden gekenmerkt door een gevarieerd en semi-gesloten kleinschalige landschap, rijk aan houtige beplantingen en gebouwen met erfgoedwaarde. Het hoger gelegen open landbouwgebied rond Doensberg contrasteert met het bos en het halfgesloten landschap van de vallei van de Verrebeek. De contextwaarde van het gebied is hoog.
Vanuit de Hayestraat zijn er in noordwestelijke richting weidse zichten op het kleinschalige gebied rond de hoeves aan de voet van de Wallekouter, het open landschap rond windmolen Verrebekemolen en naar de kerk en dorpskern van Opbrakel. De windmolen en de kerktoren zijn hierbij blikvangers in het landschap.

historische waarde

Het Hayesbos is onderdeel van een historisch oud-boscomplex. De bronbeken gaan in steile valleien over in de noordelijker gelegen bovenloop tussen weilanden die rijk zijn aan klein landschappelijk en bouwkundig erfgoed, zoals hoeves en kapellen. De hoeves Verrebeke 8- 10, 12 en 27 en Driestenbroekestraat 46 zijn karakteristiek voor het landschap.
De vallei van de Verrebekeis reeds op 18de-eeuwse kaarten herkenbaar als een kleinschalige vallei gekenmerkt door het voorkomen van graslanden met een langdurig en continu gebruik als hooi- of graasweide, met langs de beek en op perceelsgrenzen een gevarieerde aanwezigheid van houtige beplantingen met erfgoedwaarde. Een typologisch zeer verscheiden aantal items houtig erfgoed kenmerken het gebied, onder meer relicten van kaphagen van haagbeuk op de bosgrens, wat wijst op het markeren van oude eigendoms- of gebruiksgrenzen, opgaande linden als kapelbomen die de Sint-Jozefskapel flankeren, een geknotte winterlinde die zowel de gemeente- als de perceelsgrens markeert, knotbomenrijen, hoogstamboomgaarden, beekbegeleidende houtkanten, houtkanten op talud, welkomstbomen, erfbeplantingen en opgaande populierenrijen, ....
In het bos en in de onmiddellijke omgeving ervan is een oude wegenstructuur aanwezig, soms als holle weg, vaak onverhard en soms met aanpalende houtig erfgoedbeplantingen. De Hayestraat is gekasseid tussen de Sint-Jozefskapel en de vakwerkboerenarbeiderswoning 'De Scheven Hoek'.
Het gebied is een bijzonder voorbeeld van een kleinschalig en continue ontwikkeld traditioneel landschap.

wetenschappelijke waarde

Het Hayesbos ligt op de helling van een getuigenheuvel in de Vlaamse Ardennen. De ijzerrijke toppen van deze getuigenheuvels zijn erosieresistenter waardoor ze reliëf boetseren. Het Hayesbos is een gaaf bewaard en zeer goed ontwikkeld voorbeeld van een bronbos. Het is zeldzaam, als één van de meest ontwikkelde bronbossen in Vlaanderen, waar alle typerende bronbassoorten naast elkaar voorkomen. Het bronbos met steile hellingen is rijk aan verschi llende geomorfologische processen (verglijdingen, taluds, ... ). Verschillende types bronnen komen voor, bepaalde ijzerafzettingen rond de bronnen zorgen voor een specifieke flora. De Verrebeek is onder andere geomorfologisch zeldzaam (bijvoorbeeld: kwel- en bronzones, sterk meanderende beken met stroomkuilen en afwisselende stenige en zandige beekbeddingen).


Aanduiding van

Is de bescherming van

Hayesbos en Verrebeekvallei

Everbeek, Nederbrakel, Opbrakel (Brakel)
Het Hayesbos is gelegen op de getuigenheuvelrij die kenmerkend is voor de Vlaamse Ardennen. Het Hayesbos ligt op de noordelijke helling van het Livierenbos. De Verrebeek ontspringt in het Livierenbos. De meeste zijbeken ontspringen in de bronnen in de bosrand van het Hayesbos. De sterk meanderende bronbeek heeft een sterk verval en komt ten noorden van het Hayesbos in een gebied dat gekenmerkt wordt door graslanden rijk aan houtige beplantingen op perceelsgrenzen. De vallei van de Verrebeek is een halfopen landschap rijk aan KLE’s (kleine landschapselementen). Het open landbouwgebied Doensberg ligt ten oosten van de vallei en ten noorden het Hayesbos.

Is de omvattende bescherming van

Beekbegeleidende beplantingen

Doensberg (Brakel)
De beekbegeleidende beplantingen bestaan uit enkele geknotte zwarte elzen (omtrek 206 cm) en een knothaagbeuk (omtrek 181 cm). De bomen werden op een hoogte van 2,5 m geknot. Een opgaande gewone es is aangeplant als hoekboom.


Beekbegeleidende houtkant op steilrand langs Verrebeek

Verrebeke (Brakel)
De beekbegeleidende houtkant staat op de linker oever van de Verrebeek. De mooi meanderende beek heeft op deze plaats een talud, gestabiliseerd door de houtkant. De soortenrijke houtkant ligt in de onmiddellijke omgeving van een hoeve. Het is een gebruiksbosje voor geriefhout, bandhout, en dergelijke. De omvangrijke zwarte elzen, gewone essen en paardenkastanjes vallen op.


Beplantingen langs de valleirand

Doensberg, Verrebeke (Brakel)
De plantingen op het talud langs de Verrebeekvallei bestaat uit in het noordelijke deel twee geknotte haagbeuken en een opgaande gewone es. In het zuidelijk deel staan twee geknotte haagbeuken (omtrek 211 cm, knothoogte 2.5 m), een geknotte es en vier meidoornstruiken als relict van een geschoren haag.


Boerenarbeiderswoning De Scheven Hoek

Hayestraat 7 (Brakel)
Voormalig boerenarbeiderswoning en boswachtershuis, deels opklimmend tot het derde kwart van de 19de eeuw, aangepast en uitgebreid in het vierde kwart van de 19de eeuw. Boerenwoning met loodrecht aangebouwde schuur en paardenstal, onder snijdende pannen zadeldaken. Gewitte gevels van deels in baksteen versteende hout- en leembouw. Overdekte steenput met pannen zadeldakje en tweeledig gewit bakhuis.


Boerenwoning

Verrebeke 8 (Brakel)
Alleenstaande boerenwoning uit het vierde kwart van de 18de eeuw, achterin gelegen op naar de straat afhellend erf; overblijfsel van een vroegere hoeve waarvan de bedrijfsgebouwen verdwenen zijn.


Geknotte schietwilg als hoekboom

Doensberg (Brakel)
De geknotte schietwilg staat in een hoek van een perceel aangeplant, ter markering van de kadastrale grens.


Geknotte winterlinde als grensboom

Hayestraat (Brakel)
De geknotte winterlinde bevindt zich op de administratieve grens tussen Everbeek en Opbrakel. De markeringsboom is tevens een hoekboom, hij staat in een wat uitspringde hoek van een bosperceel.


Gemengde houtkant en kaphaag van haagbeuk

Hayestraat, Hoogbos (Brakel)
De kaphaag van haagbeuk bevindt zich langs de westelijke en oostelijke perceelsgrens van een grasland. Aan de westzijde paalt aan de andere zijde van de haagbeukkaphaag een pad. De westelijke kaphaag maakt deel uit van een houtkant met hakhout van gewone es, opgaande bomen van zomereik, gewone es, grauwe abeel en één knotboom van zwarte els.


Gemengde houtkant langs beek

Wallekouter (Brakel)
De soortenrijke houtkant ligt langs de oever van een zijbeek van de Verrebeek. De beek loopt hier tussen een beweid en een verbossend grasland.


Gemengde kaphaag

Verrebeke 12 (Brakel)
De gemengde kaphaag staat op de zuidoostelijke perceelsgrens van de moestuin en huisweide bij een semi-gesloten hoeve. De gemengde kaphaag bestaat uit olm, gewone es, haagbeuk en zwarte els als kaphaagsoorten. Er zijn ook eiken en meidoornen als opgaande bomen.


Geschoren haag als erfafsluiting

Driestenbroekestraat 46 (Brakel)
De geschoren haagbeukhaag, bevat eveneens olm en es. De haag sluit het zuidelijk erf van van de semi-gesloten hoeve aan straatzijde af. De oorspronkelijke scheerhoogte bedraagt 1 m, en werd later verhoogd naar 1,8 m.


Geschoren hagen van rode kornoelje

Driestenbroekestraat 46 (Brakel)
De geschoren hagen van rode kornoelje bevinden zich ten noorden en ten zuiden van het perceel 127C. Dit kleine perceel ligt ten westen van de semi-gesloten hoeve met vakwerk. In de haag zijn enkele bol geschoren kornoeljes aanwezig als topiary. Het omhaagd perceel is als moestuin ingericht.


Gewone es als kapelboom

Verrebeke 8 (Brakel)
De kapelboom, een opgaande es, bevindt zicht ten noorden van een kapel. De betreedbare kapel ligt aan de straatzijde van het erf van een boerenhuis.


Grauwe abeel als hoekboom

Wallekouter (Brakel)
De grauwe abeel staat in een perceelshoek tussen een bos, weiland en akker. Het bosperceel behoort tot de vallei van de Verrebeek.


Houtkant bij Mijnwerkerspad

Livierenstraat, Roensveldstraat, Verrebeke (Brakel)
De houtkant bevindt zich op de oostelijke en de westelijke talud van het Mijnwerkerspad, een voormalige spoorwegbedding. Hier is de spoorwegbedding ingegraven in de Wallekouter. Het huidige pad ligt in een holle weg gevormd door de taluds van de voormalige spoorwegbedding.


Houtkant met essenhakhout

Hayestraat (Brakel)
De houtkant bestaat uit hakhout van es. De beplanting bevindt zich tussen een weiland in het Hayesbos en het onverharde pad in het verlengde van de Hayestraat.


Houtkant van es op talud

Verrebeke 8 (Brakel)
De houtkant op talud bevindt zicht aan de straatzijde van het erf van een boerenhuis. De houtkant bevindt zich aan de linker zijde van de erftoegang. Aan de rechter zijde bevindt zich een kapel met een opgaande es als kapelboom.


Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Halle

Hayestraat (Brakel)
Kleine rechthoekige wegkapel uit 1910, gelegen in Hayesbos aan gekasseide voetweg achter nummer 7. Verankerde en gewitte baksteenbouw op gepikte plint onder zadeldak.


Kaphaag van haagbeuk

Wallekouter (Brakel)
De kaphaag van haagbeuk bevindt zich langs een weiland. De kaphaag staat haaks op de weg Wallekouter. In de kaphaag staat een knotes met omtrek 233 cm.


Kaphaag van haagbeuk bij huisweide

Hayestraat 10 (Brakel)
De kaphaag van haagbeuk ligt aan de straatzijde, langs een huisweide. De kaphaag ligt rechtover de kaphaag van haagbeuk die zich aan de noordrand van het Hayesbos bevindt.


Kaphaag van haagbeuk bij voormalig erf

Hayestraat 7 (Brakel)
Kaphaag van haagbeuk langs de perceelsgrens van een erf, aan de bosrand van het Hayesbos.


Knotbomenrijen bij weiland

Hoogbos (Brakel)
De knotbomenrijen rond het weiland bestaan voornamelijk uit schiet- en gele bindwilg. Ook kraakwilg en één haagbeuk komen voor.


Knotels

Hoogbos (Brakel)
De geknotte zwarte els staat palend aan een weiland, en ten oosten van een pad dat van Hoogbos naar de Faytestraat gaat. De knotels heeft een omtrek van 261 cm.


Knotesdoorn

Hayestraat (Brakel)
De geknotte gewone esdoorn staat ten zuiden van een toegangsweg naar de akker- en weilanden.


Knothaagbeuk

Hayestraat (Brakel)
De geknotte haagbeuk staat ten zuiden van een toegangsweg naar de akker- en weilanden.


Knothaagbeuk

Hayestraat (Brakel)
De geknotte haagbeuk met omtrek 200 cm staat ten zuiden van een toegangsweg naar de akker- en weilanden.


Knothaagbeuken als perceelsrandbeplanting

Driestenbroekestraat (Brakel)
De knotbomen staat op de perceelsrand van enkele graslanden en staan in een rij met opgaande populieren van de oude variëteit 'Marilandica'.


Knotwilgenrij

Hayestraat, Verrebeke (Brakel)
De knotwilgenrij bevindt zich op de perceelsgrens van een weiland dat paalt aan de Verrebeek. De knotwilgen staat ongeveer parallel met de waterloop. De bomenrij staat op een klein taludje.


Knotwilgenrij in Verrebeekvallei

Wallekouter (Brakel)
De knotwilgenrij bevindt zich tussen twee weilanden in de vallei van de Verrebeek.


Marilandicapopulieren

Hayestraat (Brakel)
De opgaande Canadapopulier 'Marilandica' met hoogte 40 m en omtrek 368 cm staat ten zuiden van een toegangsweg naar de akker- en weilanden.


Opgaande gemengde bomenrij langs pad

Verrebeke (Brakel)
Bomenrij staat op de perceelsgrens van een tuin, langs pad haaks op de Verrebeek. De opgaande bomen bestaan uit linde, populier en gewone es.


Opgaande grauwe abeel op talud

Hayestraat, Hoogbos (Brakel)
De opgaande abeel staat op een talud ten oosten van een voetweg. De boom staat op de plaats waar het pad Hoogbos in de Hayestraat uitkomt. De grauwe abeel is de meest noordelijke boom van een zeer gevarieerde houtkant.


Opgaande linde als hoekboom

Wallekouter (Brakel)
De opgaande Hollandse linde bevindt zich in de perceelshoek van een weiland, aan straatzijde van de Wallekouter. De mooi uitgegroeide boom is gerelateerd aan een voormalige hoeve, die op oude kaarten, zoals Vandermaelen en Popp, te zien is. De linde was vermoedelijk een welkomstboom bij het erf.


Opgaande linde bij voormalig erf

Verrebeke 25 (Brakel)
De opgaande Hollandse linde staat aan straatzijde bij een voormalig erf. De mooi uitgegroeide boom heeft een omtrek van 360 cm.


Opgaande Marilandicapopulier

Hayestraat (Brakel)
De opgaande oude populierenkloon staat op de perceelsgrens van enkele weilanden in de vallei van de Verrebeek. De Marilandicapopulier staat in het verlengde van een knotwilgenrij.


Opgaande populier in bosrand

Livierenstraat, Wallekouter (Brakel)
De opgaande populier bevindt zich in de zuidelijk bosrand van een valleibosje bij de Verrebeek. De boom, vermoedelijk een oude populierenkloon, staat in de nabijheid van het wandelpad.


Opgaande populierenrijen 'Marilandica' als perceelsrandbeplanting

Driestenbroekestraat (Brakel)
Opgaande populieren 'Marilandica' staan op perceelsgrenzen van graslanden. In sommige gevallen staan de bomen in gemengde houtkanten, met andere opgaande bomen en/of knotbomen.


Opgaande zwarte els langs Verrebeek

Verrebeke (Brakel)
De omvangrijke zwarte els staat op de rechter oever van de Verrebeek. De boom met ontbrekende top heeft een omtrek van bijna 2 m.


Opgaande zwarte els langs Verrebeek

Verrebeke (Brakel)
De omvangrijke zwarte els staat op de rechter oever van de Verrebeek. De tegen een dode es leunende boom heeft een omtrek van 182 cm.


Oude haagbeuk in opgaande bomenrij

Verrebeke 25 (Brakel)
De opgaande omvangrijke haagbeuk staat op de perceelsgrens van een tuin, langs pad haaks op de Verrebeek. De boom hoort bij een rij opgaande bomen.


Relict van kaphaag van haagbeuk

Hayestraat (Brakel)
De kaphaag van haagbeuk bevindt zich tussen een grasland dat aan het verbossen is, en het pad in het verlengde van de Hayestraat.


Relicten van kaphaag van haagbeuk op bosgrens

Hayestraat (Brakel)
De kaphaagrelicten zijn op de noordelijke bosgrens van het Hayesbos gelegen. Op verschillende plaatsen langs deze bosgrens komen geknotte haagbeuken voor in een dicht plantverband.


Schietwilg als hoekboom

Wallekouter (Brakel)
De zware geknotte schietwilg staat in de noordoostelijke hoek van een weiland bij de vallei van de Verrebeek. Aan de noord- en oostzijde van de boom, met een omtrek van bijna 7 m, grenst akkerland.


Semigesloten hoeve

Verrebeke 27 (Brakel)
Semigesloten bakstenen hoeve in straatbocht waar twee grote linden de erftoegang markeren; teruggaand op een hoeve met losse bestanddelen opklimmend tot eind 18de eeuw, wellicht in het derde kwart van de 19de eeuw grosso modo veranderd tot de huidige configuratie met gedeeltelijke vervanging van en uitbreiding van de bestaande gebouwen.


Semigesloten hoeve

Verrebeke 12 (Brakel)
Aan een doodlopende zijweg gelegen semigesloten hoeve met overwegend bakstenen hoevegebouwen onder snijdende zadeldaken (pannen en kunstleien) rondom gekasseide rechthoekige binnenplaats, merendeels van circa 1870.


Semigesloten hoeve

Driestenbroekestraat 46 (Brakel)
Semigesloten hoeve met U-vormige aanleg. Boerenwoning met schuur, bakhuis en stallen minstens opklimmend tot het vierde kwart van de 19de eeuw, in het tweede kwart van de 20ste eeuw vergroot en uitgebreid. Gekasseid erf toegankelijk via ijzeren hek tussen schuur en loods.


Sint-Jozefskapel met linden

Hayestraat (Brakel)
Wegkapel aan de rand van Hayesbos, gelegen onder hoge linden. Rechthoekige bakstenen wegkapel op sokkel, uit de tweede helft van de 19de eeuw met pannen zadeldak met decoratief ijzeren kruis.


Twee knotpopulieren

Steneplein (Brakel)
De twee knotpopulieren van oude populiervariëteit of mogelijk zwarte populier, staan op de rand van een weiland, grenzend aan een landbouwpad.


Twee mispels bij erf

Poerensberg 2, Steneplein (Brakel)
Twee natuurlijk gevormde mispelstruiken, één op de perceelsgrens van een erf, en één op de perceelsrand tussen een akkerland en een pad.


Twee opgaande linden bij kapel

Hayestraat (Brakel)
De twee opgaande linden staan achter de Sint-Jozefskapel. Deze kapel staat op de splitsing van de Hayestraat met een losweg.


Twee welkomstlindes

Verrebeke 27 (Brakel)
De twee welkomstbomen staan bij de erftoegang van een semi-gesloten hoeve. De meest zuidelijke boom is recent vervangen. De boomstronk van de oude verwijderde boom is nog aanwezig. Hieruit heeft men vanuit de stamopslag een nieuwe jonge boom geselecteerd die voorlopig nog beheerd wordt als opgaande boom. De meest noordelijke boom is een gekandelaarde boom die werd ontdaan van alle takken.


Wilgenhakhout op talud

Steneplein (Brakel)
De rij hakhout van katwilg bevindt zich in de bovenste helft van een talud en paalt in het zuiden aan een grasland.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Trimpontbos en Hayesbos

Everbeek, Nederbrakel, Opbrakel (Brakel)
Dit gebied situeert zich op in het zuiden van Brakel. De zuidelijke en westelijke grens wordt deels door de gewestgrens gevormd. De bossen liggen op de hellingen van de getuigenheuvels van de Vlaamse Ardennen, waarop de bronnen van enkele beken liggen. De valleien van de bovenlopen van de Verrebeek, Dorenbosbeek en Terkleppebeek worden gekenmerkt door graslanden met KLE's, ze vormen een halfopen landschap. De steile zijvalleien van de Terkleppebeek hebben een mozaïek van kleinere bosjes, graslanden en akkerlanden. De Maandagkouter en de Wallekouter rond de Verrebeekmolen hebben een open karakter. Het Mijnwerkerspad, een voormalige spoorlijn, wordt door de houtkanten op talud in het landschap afgetekend.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hayesbos en Verrebeekvallei [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/15081 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.