Het kasteel Nieuwenhuizen met landschappelijk park te Hofstade, is beschermd als landschap. Het aanpalende wagenhuis maakt geen deel uit van de bescherming als landschap.

Grotendeels door oude zomereiken en kastanjes overschaduwd landschappelijk park van 1,18 hectare, aangelegd bij het begin van de 19de eeuw, met belvedèreheuvel en serpentinevijver.

Historiek

Het kasteeltje aan de Ambroossteenweg ten oosten van de dorpskern staat nog steeds bekend onder de naam van de Primitieve eigenaar, Willem Van den Nieuwenhuysen, waarschijnlijk één van de zonen van de Mechelse hoedenfabrikant Constant Van den Nieuwenhuysen, die in de jaren 1770 het nabijgelegen Ambrooskasteel, voormalig jezuïetengoed, had opgekocht. Willem was rond 1830 de eigenaar van het gebouw, de omringende lusthof met een eigenaardig gevormde "vijver van vermaek", een aanpalende hoeve met circa 30 are moestuin en, min of meer aansluitend, meer dan 30 hectare landerijen.

Tot de verbeelding sprekend is de 7 meter hoge, aan de basis 20 meter brede heuvel in het zuidelijk gedeelte van de lusthof – 'tumulus' op de recente stafkaarten, een kasteelmotte volgens anderen, want de wijk heet ook 'Borgt'. De op een ronde lob uitlopende serpentinevijver ten westen van het kasteel zou dan ook een relict kunnen zijn van een ringgracht. Op de oudste, 18de-eeuwse kaarten valt echter geen motte – of meer algemeen – ronde structuur te bespeuren en vermoedelijk is de heuvel niet veel ouder dan 1800. De heuvel en de serpentinevijver zijn typische ingrediënten van een vroege 'jardin anglais', de oudste generatie van door Engelse voorbeelden geïnspireerde landschapsparken op het continent. Het schroefsgewijze naar de top oplopende pad en de zomerlinde (Tilia platyphyllos) maken alleszins de functie van de heuvel duidelijk in een tijd dat de tuin nog niet volledig overschaduwd werd door bomen en het omgevende landschap nog genietbaar was: een belvedère met uitzicht op de Zennevallei en misschien ook de torens van Mechelen. De heuvel was mogelijk ooit bekroond met een lindeprieel of een paviljoen.

Beschrijving

Een groot gedeelte van het park wordt momenteel door bomen overschaduwd, maar uit de leeftijdsopbouw van het bomenbestand – de verspreiding van de dikste bomen: zomereiken (Quercus robur), tamme kastanje (Castanea sativa) en één enkele bruine beuk (Fagus sylvatica 'Atropunicea') – en de oudste stafkaarten (1864, 1892, 1909) kan worden opgemaakt dat oorspronkelijk alleen het gedeelte ten zuiden van de belvedèreheuvel bebost was. De ruimte rond de zuidelijke lob van de vijver, tussen het kasteel en het heuveltje, was open, met enkele solitaire bomen. Interessant zijn de sporen van een 'charmille', twee fragmenten (100 meter langs de oostgrens, 70 meter langs de westgrens) van een door haagbeuken (Carpinus betulus) gevormde loofgang. De restanten van een metalen boogbrug over de noordelijke uitloper van de vijver vlakbij de straat vormen het enige parkmeubilair.

Merkwaardige bomen (opname 15 juni 2000)

In het park komen verschillende merkwaardige bomen voor:

• 3. zomereik (Quercus robur): stamomtrek van 3,43 meter:
• 5. tamme kastanje (Castanea sativa): stamomtrek van 4,28 meter;
• 8. zomereik (Quercus robur): stamomtrek van 3,46 meter;
• 14. zomereik (Quercus robur): stamomtrek van 3,89 meter.