De Onze-Lieve-Vrouwkerk te Alsemberg (Beersel) is beschermd als monument.

Bedevaartskerk bestaande uit een westertoren met noordertraptoren, een driebeukig schip van vijf traveeën met uitspringende bijgebouwen in de vierde travee, een niet uitspringend pseudo-transept, een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting, een zuiderkoor van twee traveeën en een noordersacristie.

Historiek

Alsemberg wordt gedomineerd door de halverwege een heuvelrug, ter hoogte van de splitsing van de oude Nijvel-Brusselweg (Pastoor Bolsstraat) ingeplante laatgotische en in de periode 1862-1906 ingrijpend gerestaureerde Onze-Lieve-Vrouwkerk. Haar monumentale voorkomen wordt verklaard door haar ontstaan als votiefkerk in 1134 gesticht door de Brabantse hertog Godfried met de Baard die hiertoe de abdij van Kamerrijk, vertegenwoordigd door de proosdij van het Heilig Graf van de Kapellekerk in Brussel, rijkelijk begiftigde met ondermeer een mansus (twaalf bunder) grond, te identificeren met de huidige ‘kerkenberg’ waarop de kerk werd gebouwd.

De in 1134-1155 opgerichte Onze-Lieve-Vrouwkerk vormde vooral in de 14de-15de eeuw als druk bezocht bedevaartsoord een belangrijke groeipool. De intensieve bebouwing rondom de kerk omvatte naast typische kerkelijke voorzieningen zoals cure, kapelaanswoningen, kosterwoning en gasthuis voornamelijk herbergen en brouwerijen, allen cijnsplichtig aan de kerk aangezien gans de ‘berg’ tot het primitief dotatiegoed behoorde. Dit verklaart waarom in 1836, datum van de oudste kadastrale opnames, de kerk er nog grote percelen grond bezat met name de nummers 74 tot en met 102.

J. en M. Van Ysendijck restaureerden de kerk grondig tijdens een campagne die liep van 1862 tot 1906.

Beschrijving

De plattegrond beschrijft: een westertoren met noordertraptoren, een driebeukig schip van vijf traveeën met uitspringende bijgebouwen in de vierde travee, een niet uitspringend pseudo-transept, een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting, een zuiderkoor van twee traveeën en een noordersacristie.

De hoge westertoren met laat-gotische vormentaal is gevat tussen het verlengde der zijbeuken en dateert grotendeels uit de 19de eeuw. Deze toren vervangt een oorspronkelijke toren uit de eerste helft van de 16de eeuw (waarvan resten in de onderbouw), die deels in 1653 en haast volledig in 1807 instortte, wat ook schade veroorzaakte aan het schip. De torennaald die de kerk haar silhouet verleent, dateert van 1891.

Het driebeukig basilicaal schip van vijf traveeën op zuilen met achthoekige sokkel en bladkapiteel dateert uit de tweede helft van de 15de eeuw. De puntgevels van de zijbeuken met hun siermotieven en steunbeerbekroningen, het maaswerk van de vensters en de kroonlijstbalustrade van het middenschip zijn toevoegingen uit de restauratiecampagne. Het zuidelijke portaal uit 1642 en het noordelijke (nu doopkapel) werden bij dezelfde gelegenheid gerestaureerd, mits behoud van de oude kern. De transeptarmen dateren uit dezelfde tijd als het schip. De puntgevels en de dakruiter boven de kruising werden eveneens gerestaureerd.

Het koor dateert uit het einde van de 14de eeuw en het begin van de 15de eeuw, met een overwelving van 1470. Ook in het koor zijn restauratieve toevoegingen uit 19de eeuw terug te vinden, onder meer het maaswerk op de muren.

Het interieur van de kerk is vrij homogeen, onder meer door de kruisriboverwelving op de muraalzuiltjes in het middenschip en het koor en op de gebeeldhouwde consoles in de zijbeuken. De noorderdwarsarm is voorzien van een stergewelf. Het noorderzijkoor van twee ongelijke traveeën is grotendeels een reconstructie uit de restauratiecampagne. De sacristie dateert uit de 17de eeuw maar werd aangepast in 1775.

Mobilair

• Schilderijen: een Kruisafneming (17de eeuw) van Th. Rombouts, Hemelvaart van Maria (17de eeuw), de geschiedschrijvers der kerk, een reeks doeken met de geschiedenis der kerk (17de-eeuws, deels van A. Sallarts) waarop een afbeelding van de kerk voor de restauratie
• paneel met Doop van Christus (doopkapel)
• cultusbeeld (13de eeuw) in het koor
• marmeren wijwatervat (17de eeuw) en romaanse kuip van de doopvont (12de eeuw)
• gesmeed ijzeren hek tussen schip en transept (1770 door Delmotte).

Bibliografie

Waarden