Het betreft een voor Haspengouw typisch herenboerenpark met een oppervlakte van circa twee hectare, aangelegd omstreeks 1860 naast een in 1844 tot herenhuis verbouwde vleugel van een hoeve, omgeven door landbouwgronden.

Historiek

Janshoven, op de grens van Walsbets en Wezer, wordt voor het eerst vermeld in 1113 en voor een tweede keer in 1248. Twee figuratieve kaarten in het kaartboek van de abdij van 't Park, opgemaakt door Joris Sibil in respectievelijk 1656 en 1663, leveren de oudste afbeeldingen. Op de kaart van 1656 wordt Janshoven ook 'hoeve van chantrain' genoemd. Chantraine bij Geldenaken was een commanderij van de ridderorde van Malta – oorspronkelijk de hospitaalridders van Sint-Jan genoemd, vandaar de naam Janshoeve – afhankelijk van de commanderij bij het kasteel van de hertog van Brabant op de Keizersberg te Leuven.

Het hoeveklooster wordt met twee volumes weergegeven op de figuratieve kaarten: een U-vormige plattegrond tegen de weg naar Waasmont, aan de noordrand van een omhaagd perceel met fruitbomen, en een rechthoekig gebouw meer naar het midden van het perceel toe, ongetwijfeld bedoeld als residentie. Het complex brandde grotendeels af in 1723 en werd daarna heropgebouwd, maar de 17de-eeuwse configuratie is nog herkenbaar in het "Jean Cour" op de Primitieve kadasterkaart, opgemaakt in 1828. De dwarsvleugels van de hoeve waren echter verlengd en vormden met het woonhuis een bijna gesloten complex.

Bij de start van het Primitief kadaster in 1831 behoorde Janshoven, samen met 34 hectare grond, toe aan Michel Orban uit Grivegnée bij Luik. Misschien was dat wel Joseph-Michel Orban (1779-1846) zelf, één van de peetvaders van de industriële revolutie in België die in 1811 als eerste een stoommachine installeerde in een steenkoolmijn. Het hof was omringd door een boomgaardje, een akker, een tuinperceel en twee poelen. De watermolen ("moulin à farine"), op de cijnskaart van 1663 de "molen van chantryn" genoemd, maakte eveneens deel uit van het eigendom. Er zijn geen sporen van sieraanleg of opsmuk merkbaar. Janshoven werd verpacht aan een zekere Higuet.

In 1844 wordt door het kadaster een eerste verbouwing opgetekend: het hoevecomplex is volledig gesloten en de noordelijke hoek ervan is afgesplitst als "quartier maître", ongetwijfeld het huidige residentiële gedeelte: een bakstenen dubbelhuis (symmetrisch uitgebouwd) van drie bouwlagen met een mezzanine, onder een schilddak, met als enige versieringen: de blauwe hardsteen van de plint, de deur- en vensteromlijstingen, de hoekkettingen (alleen voor de benedenverdieping) en de drie banden tussen de verdiepingen, het balkon boven de voordeur en het entablement met blinde fries boven de balkonraam en de voluutvormige consoles onder de vensterbanken van de benedenverdieping. Het volume, de symmetrie en de soberheid zijn kenschetsend voor de landhuizen uit het midden van de 19de eeuw. Ook de rest van het complex onderging wijzigingen.

In 1857 werd Janshoven verkocht aan Clément Grégoire, die zich ook metterwoon als herenboer in Janshoven vestigde. Het is moeilijk uit te maken in hoeverre het figuratieve plan dat hij nog datzelfde jaar uittekende de bestaande toestand op het ogenblik van de verkoop of de intenties van de koper weergeeft. Hoewel in de kadastrale legger de term lusttuin ("jardin d'agrément") pas opduikt na de Eerste Wereldoorlog, blijkt uit de afmetingen van sommige bomen – gewone en bruine beuken (Fagus sylvatica, Fagus sylvatica 'Atropunicea'), een zilverlinde (Tilia tomentosa), een zilveresdoorn (Acer saccharinum) en een gewone plataan (Platanus hispanica (x)) – dat er rond 1860 zeker een landschappelijke sierbeplanting aanwezig was. De vorm en de positie van de vijver op het plan beantwoorden precies aan de bestaande vijver.

Beschrijving

Het gesloten bakstenen gebouwencomplex rondom een gekasseide binnenkoer omvat naast het 19de-eeuwse herenhuis ook een poortgebouw, een grote schuur, stallingen, een molen, een smidse en een neogotische kapel. De beplanting langs de rechte oprijlaan vanaf de Wezerenstraat – die na 145 meter overigens stopt bij de gracht die de grens van het park vormt op 50 meter van de hoeve – bestaat volgens het plan uit een afwisseling van naald- en loofbomen. In de huidige dreef van witte paardenkastanjes (Aesculus hippocastanum) zijn nog sporen aanwezig van een tussenbeplanting met fijnsparren (Picea abies). Het hoogstammige plantsoen langs de noordwestelijke rand van het landgoed en rondom de vijver beantwoordt eveneens aan het plan van 1857. De grote, in negen bedden verdeelde moestuin ("légumier") ten zuiden van het hof is verdwenen, maar de rij oude struiken buxus met geelgerand blad (Buxus sempervirens 'Marginata') in dat gedeelte zouden overblijfsels kunnen zijn van de haagjes rond de bedden. Er is nog een bloementuin aanwezig, maar de vier op het plan Grégoire voorziene bloembedden hebben geen sporen nagelaten.

Een tweede oprit met smeedijzeren hek bevindt zich in de Grégoirestraat, in de westelijke hoek van het landgoed (op voormalig grondgebied Walshoutem). Links van deze oprit staat een in 2000 gerestaureerde neogotische kapel binnen een ommuurd perceeltje, eveneens op het plan van Grégoire aangeduid.

Enkele percelen landbouwgrond (akker, grasland en een kleine boomgaard ten zuiden van de hoeve) zijn opgenomen in de bescherming van de omgeving van hoeve Janshoven. De Molenbeek, omzoomd door bomenrijen, doorsnijdt het beschermd landschap.

Merkwaardige bomen (opname 23 mei 2000)

Binnen het herenboerenpark komen verschillende merkwaardige bomen voor:

• 1. gewone beuk (Fagus sylvatica): stamomtrek van 3,73 meter;
• 4. zilverlinde (Tilia tomentosa): stamomtrek van 4,85 meter;
• 7. zilveresdoorn (Acer saccharinum): stamomtrek van 4,08 meter;
• 14. gewone plataan (Platanus hispanica (x)): stamomtrek van 3,91 meter.

De bescherming als landschap betreft de omgeving van hoeve Janshoven. Het gaat om een voor Haspengouw typisch herenboerenpark bij de hoeve, omgeven door akkerlanden en graslanden. De landbouwgronden worden doorsneden door de Dormaalbeek. De als monument beschermde gebouwen maken geen deel uit van het landschap.