Beschrijving
Deze bescherming betreft de stenen windmolen in Oelegem, met inbegrip van cultuurgoederen.
De stenen windmolen in Oelegem was al beschermd als monument bij besluit van de secretaris-generaal van 26 augustus 1943. Deze herbescherming dient om een overgangszone toe te voegen in functie van de windvang. Daarnaast worden de erfgoedwaarden, -kenmerken en -elementen in het beschermingsbesluit geactualiseerd.
Waarden
Het monument Stenen windmolen in Ranst (Oelegem) is van algemeen belang wegens de volgende erfgoedwaarden:
historische waarde
De Stenen windmolen van Oelegem (1845) is een representatief voorbeeld van de vele stenen windmolens die midden 19de eeuw in Vlaanderen werden opgetrokken en getuigt zo van hun langdurige economische betekenis, ook tijdens het industriële tijdperk. Verder herinnert de molen aan het historische feit dat elk dorp in Vlaanderen vroeger één of meerdere windmolens had, vaak gelegen aan de rand van de dorpskern. De Stenen windmolen van Oelegem domineert samen met de kerktoren nog steeds de skyline van dit dorp.
De molen bevat nog enkele oude molenonderdelen, die als tastbare kapstokken het immateriële verhaal ondersteunen, zoals de trap van de meelzolder die enkele oude inscripties vertoont. De bewaarde en zichtbare oorlogsschade (sporen van de inslagen van Engelse obussen in 1945) herinnert aan het feit dat windmolens tijdens de Tweede Wereldoorlog vaak het doelwit waren. Deze oorlogsschade heeft mogelijk te maken met het nabijgelegen fort van Oelegem dat deel uitmaakte van de Stelling van Antwerpen, een militaire verdedigingsgordel rond Antwerpen.
industrieel-archeologische waarde
De industrieel-archeologische waarde wordt toegekend aan gebouwen waarvan de structuur specifiek is gericht op een bepaald productieproces. Dit is in het bijzonder het geval bij windmolens die in hun geheel beschouwd kunnen worden als machine. Uit het onderzoek van de windmolens in Vlaanderen blijkt dat de Stenen molen van Oelegem een herkenbaar en representatief voorbeeld is van een berg- of beltmolen, een vooral tijdens de 19de eeuw veel toegepast windmolentype in Vlaanderen (244 gekende voorbeelden). Vandaag zijn er in Vlaanderen nog 112 bergmolens bewaard waarvan 35 windmaalvaardige, circa 10 in de provincie Antwerpen.
In de Stenen molen van Oelegem is het historische productieproces van het malen van graan nog integraal en herkenbaar aanwezig, zowel wat het staande als het gaande werk betreft. De aanwezigheid van de complete installatie, de uitrusting en de cultuurgoederen vormt een meerwaarde. Herbestemd na de Eerste Wereldoorlog, werd de molen op het einde van de twintigste eeuw volgens de regels van de kunst windmaalvaardig gerestaureerd.
De cultuurgoederen die integrerend deel uitmaken van het monument versterken de industrieel-archeologische waarde ervan.