Beschermd cultuurhistorisch landschap

Bovengrondse sporen mergelgroeve Grote Berg

Beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden

ID
178305
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/178305

Besluiten

Ondergrondse mergelgroeve Grote Berg en bovengrondse sporen mergelgroeve Grote Berg
definitieve beschermingsbesluiten: 16-09-2024  ID: 15498

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De bovengrondse sporen van de mergelgroeve Grote Berg zijn beschermd als cultuurhistorisch landschap. Het gaat hier om de steilrand, de toegangen aan de buitenzijde en de instortingssporen die een bovengrondse getuige zijn van de aanwezigheid van de mergelgroeve. Al deze elementen zijn voornamelijk bovengronds waardevol en zijn onder andere herkenbaar aan het reliëf, aanwezigheid van kleine landschapselementen, de beplanting met bomen en struiken en enkele percelen grasland.

De ondergrondse mergelgroeve Grote Berg is beschermd als monument.



Waarden

Het cultuurhistorisch landschap van de bovengrondse sporen mergelgroeve Grote Berg in Riemst is van algemeen belang wegens de volgende erfgoedwaarden:

ruimtelijk-structurerende waarde

De ruimtelijk-structurerende waarde van de Grote Berg uit zich vooral in de bovengrond. De aanwezigheid van de groeve is hier zichtbaar aan de kant van de Visésteenweg en Zwart Kruisstraat, waar een steilrand met een reliëfsprong van 10 meter de aanwezigheid van de groeve verraadt. Op deze steilrand is een gevarieerde begroeiing van bomen en struiken aanwezig die opvalt in het landschap.

Bovengrondse instortingen verraden de aanwezigheid van de mergelgroeve verder, zoals het geval is bij de Wachelkoul en enkele andere kleine instortingen die bovengronds zichtbaar zijn. Als gevolg van de instorting en de onregelmatige ondergrond werden deze gronden meestal als graasweiden gebruikt, soms is hier een hoogstamboomgaard op aangeplant. Deze kleine landschapselementen illustreren de gelaagdheid die in het landschap is ontstaan door de aanwezigheid van de groeve.

historische waarde

De historische waarde van het landschap boven de Grote Berg zit in de landschappelijke sporen die gerelateerd zijn aan de ontginning als mergelgroeve. De mens benutte hier in het verleden de ondergrond voor het winnen van bouwstenen en dit liet ook bovengronds sporen na die nog een herkenbaar en samenhangend ensemble vormen.

De instorting van de Wachelkoul verbergt hoogstwaarschijnlijk de oudste ontginning van de Grote Berg. Dit stelsel is gelinkt aan de nabijgelegen burcht van Zichen en speelt een belangrijke rol in de geschiedenis van Zichen-Zussen. De site verbergt potentieel veel historische informatie. Ook de historische instorting van de Vijl is bovengronds een zichtbaar relict van de (instabiele) ondergrond.

De toegangen van de Grote Berg langs de Visésteenweg illustreren een belangrijk aspect van de ontginning van de mergelstenen. De toegangen waren veelal de plaatsen waar de ontginning startte en waar soms eeuwenlang de stenen uit de groeve werden gevoerd. Ook nu zijn dit nog de belangrijkste toegangen tot de Grote Berg. Bij de Lacroixberg loopt een holle weg naar de toegang.

Ook in de steilrand zijn nog op verschillende plekken kleine holtes of gangen zichtbaar waar men in het verleden probeerde zich een toegang te geven tot de mergellagen.

De unieke tunneltoegang Stadtberg I, uit de eerste helft van de 16de eeuw, is bovengronds herkenbaar als driehoekig perceel waar een hoogstamboomgaard op is gelegen.


Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Hoogstamboomgaard op de instorting van de Vijl

Misweg (Riemst)
Deze hoogstamboomgaard bevindt zich op een perceel waar zeker voor 1830 een instorting in het stelsel De Vijl plaatsvond. Een lichte inzinking is nog zichtbaar in het perceel. Voor veiligheid werd dit perceel gebruikt als grasland met een boomgaard. De boomgaard wordt omgeven door een meidoornhaag.


Hoogstamboomgaard op ingestorte toegang Stadtberg I

Waterstraat (Riemst)
Dit driehoekig perceel midden in de velden is een relict van een bijzonder type toegang tot de mergelgroeve. Hier lag de toegangstunnel van de Stad Maastricht om naar hun eigendommen in de groeve te komen. Deze tunnel stortte in en in de 20ste eeuw werd dit opgevuld en bovengronds gebruikt als hoogstamboomgaard.


Instorting van de Wachelkoul en toegang Lacroixberg

Burchtstraat, Visésteenweg (Riemst)
De Wachelkoul was vermoedelijk de oudste ontginning van wat we nu de Grote Berg noemen. De bovengrondse ingang naar deze ontginning is zichtbaar in het landschap, dit is een verdiept perceel dat vanuit de Burchtstraat vertrekt. De Wachelkoul is ingestort en deze instorting is op het terrein nog herkenbaar aan de verdiepte ligging, het onregelmatig reliëf en de begroeiing met loofbomen en struiken, onder andere essen en populieren. Rond de instorting zelf liggen enkele graslanden met kleine reliëfverschillen en verzakkingen. De toegang die op dit moment het meeste gebruikt wordt, is de toegang Lacroixberg. Deze toegang is op een later moment opengegraven in de toen al bestaande groeve omdat de oorspronkelijke toegang ingestort was. Een holle weg verbindt de toegang met de Visésteenweg.


Steilrand van de mergelgroeve Grote Berg

Zichen-Zussen-Bolder (Riemst)
Deze steilrand ligt in de hoek van de Zwart Kruisstraat en Visésteenweg. Ze is ontstaan door insnijding van de Zouw. In deze steilrand dagzoomt de mergel en hier werden in het verleden ingangen gemaakt voor de exploitatie van de mergelstenen.

Andere relaties

Heeft als voorganger

Bovengrondse sporen mergelgroeve Grote Berg

Zichen-Zussen-Bolder (Riemst)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bovengrondse sporen mergelgroeve Grote Berg [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/178305 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.