Beschrijving
Hoeve Nelishof te Grote Brogel, is beschermd als monument.
Waarden
Hoeve Nelishof is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
sociaal-culturele waarde, volkskundige waarde
De hoeve ‘Nelishof’, waarschijnlijk eertijds volledig in vakwerk opgetrokken, getuigt van de geleidelijke ontginning van de woeste heidegronden in de loop van de achttiende en negentiende eeuw. Gelegen in een landelijk kader, duidt het complex tevens op de verspreide bebouwing in afgelegen gebieden, stuk voor stuk elementen die kenmerkend zijn voor de Kempische nederzettingsgeschiedenis. De hoeve wordt gekenmerkt door een klassieke indeling, die verband houdt met de typisch Kempische landbouwbedrijvigheid. De potstal bevindt zich zoals gewoonlijk tussen het woonhuis en de dwarsschuur.
historische waarde
Het betreft een gaaf bewaard voorbeeld van een langgestrekte Kempische hoeve met enkele losstaande gebouwen. Het complex gaat in kern terug tot de 18de eeuw en werd in de daaropvolgende eeuwen geleidelijk versteend. Op de Ferrariskaart (1771-77) is het als een langgestrekt volume aangeduid. Volgens de Atlas van de Bunrtwegen van 1845 behoorde het goed toe aan de erfgenamen Paul Leyssens te Grote-Brogel. In deze Atlas komen drie losstaande bestanddelen voor: de woonhuisvleugel ten noordwesten, het nu aansluitende dienstgebouw ten zuidwesten en een toen veel kleiner dienstgebouwtje ten noordoosten, mogelijk het bakhuis. In 2001 werden opmetingsplannen gemaakt door architect Willem Van Hoof uit Hechtel-Eksel. Naar diens ontwerp werd sindsdien het parallel dienstgebouw aangepast tot paardenstallingen.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: Langgestrekte hoeve, met als ordonnantie: dwarsschuur - stal - woonhuis met enkelhuisopstand; vijf traveeën en één bouwlaag onder mank zadeldak (mechanische pannen), waarvan de nok loodrecht op de zandweg staat. Eertijds was het complex volledig in stijl- en regelwerk met lemen vullingen opgetrokken, waarvan heden nog sporen in het parallel dienstgebouw aanwezig zijn. Thans gaat het bij de langgestrekte hoeve om een grotendeels gecementeerde versteende bouw op dito plint met imitatievoegen, laatstgenoemde ook aan de hoeken. Het gebouw is voorzien van krulankers met krulspie en heeft grotendeels bewaard houtwerk. De witbeschilderde plint en banden zorgen voor een horizontale typering. De muuropeningen, in vlakke, beschilderde gecementeerde omlijstingen, dagtekenen grotendeels uit de negentiende eeuw. De beluikte rechthoekige vensters zijn voorzien van beschilderde gecementeerde lekdrempels. In de rechtertravee bevindt zich een verankerde korfboogvormige deur uit de achttiende eeuw. Schuurpoort onder houten latei. Inspringend linkerdeel van de hoeve, met recente metalen afsluiting met deurtje. De linkerzij gevel vertoont vlechtingen en twee rechthoekige lichtgleuven. De rechterzijpunt- en achter gevel vertonen analoge vensters, die achteraan mogelijk ouder zijn. Alle negentiende-eeuwse dienstgebouwen zijn van cementsteen en deels van betonblokken onder zadeldaken (grotendeels Vlaamse, doch ook mechanische pannen). Aan de overzijde van het deels gekasseid en van maaskeien voorzien erf met ronde gecementeerde waterput vóór het woonhuis, bevindt zich ten zuidoosten een parallel losstaand dienstgebouw, dat nog niet wordt aangeduid in de Atlas van de Buurtwegen en derhalve waarschijnlijk uit de tweede helft van de negentiende eeuw stamt. Het heeft rechthoekige muuropeningen onder houten lateien, waaronder bewaarde staldeur en schuurpoort. De linkerzijpuntgevel heeft een kunstplaten beschieting en een aanbouw. onder lessenaarsdak (mechanische pannen). De grotendeels bakstenen rechterzijpuntgevel is blind, verankerd en van vlechtingen voorzien. Achteraan dit dienstgebouw is een boomgaard gesitueerd. Ten zuidwesten sluit bij de hoeve een haaks dienstgebouw aan, in de Atlas van de Buurtwegen nog losstaand, met aflijnende rechte muizentand en rechthoekig venster onder houten latei. Het linkerdeel was mogelijk eertijds een open schob. Ten noordoosten treft men een met een druivelaar begroeid, losstaand haaks dienstgebouw aan, waarschijnlijk het voormalige bakhuis, mogelijk in kleinere vorm reeds aangeduid in de Atlas van de Buurtwegen, voorzien van rechthoekige muuropeningen waaronder twee bewaarde deuren.