beschermd cultuurhistorisch landschap
Cultuurlandschap rond Kuttekoven
beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden
- ID
- 2101
- URI
- https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/2101
Besluiten
Cultuurlandschap rond Kuttekoven
definitieve beschermingsbesluiten: 12-07-2005 ID: 4418
Beschrijving
De bescherming als landschap betreft het cultuurlandschap rond Kuttekoven.
Op de vruchtbare leemplateaus primeert nog grotendeels open, zacht golvend akkerland. Dit in contrast met de elders vaak overwegende laagstamfruitplantages. Gecombineerd met het uitgesproken reliëf schept het open akkergebied panoramische zichten op de wijde omgeving.
Waarden
Het cultuurlandschap rond Kuttekoven, een oud cultuurgebied, geënt op een bijzonder fysisch milieu, met een harmonieus en attractief karakter, is beschermd als landschap omwille van het algemene belang gevormd door de:natuurwetenschappelijke waarde
het landschap rond Kuttekoven is in geografisch opzicht uitzonderlijk. Het is gesitueerd in het heuvelend overgangsgebied tussen Droog en Vochtig Haspengouw, meteen ook de grenszone tussen de leem- en de zandleemstreek. Dergelijk overgangsgebied vertoont een eigen dynamiek. De grote reliëfintensiteit wordt enerzijds bepaald door de uitlopers van de getuigenheuvel van Borgloon, anderzijds is Kuttekoven gesitueerd aan de noordrand van het Haspengouws plateau, dat hier dan ook een steilrand vormt van bovenlokaal belang. Het gebied is sterk ingesneden door de opvallend asymmetrische, structurerende valleien van de Herk en de Rullingenbeek met zijn twee bovenlopen, terwijl zich hoger in het landschap waardevolle bronniveaus en depressies bevinden. Als gevolg van de landschapsevolutie die op dat fysisch milieu heeft ingegrepen bezit het gebied bovendien ook een pomologisch belang, gerelateerd aan het voorkomen van hoogstamboomgaarden, evenals een landschapsecologisch belang. Naast waardevolle bossen en kleine landschapselementen vormt het complex van boomgaarden, historisch permanente graslanden en populierenaanplanten rond het dorp immers een geheel van overwegend biologisch waardevolle tot zeer waardevolle elementen, met onder meer een belangrijke populatie maretak. De omgeving bezit voornamelijk ook een kenmerkende zoogdierenfauna. In de spoorwegzaten en het kleinschalige cultuurlandschap vindt onder andere de das een geschikte migratieroute en fourageergebied.historische waarde
de omgeving van Kuttekoven vormt een oud cultuurlandschap. Nederzettingspatroon en landgebruik weerspiegelen een rijke en voorname landbouwtraditie, geënt op het reliëf en de bodemgesteldheid. In bewoning en infrastructuur is bovendien de laatste drie eeuwen slechts weinig verandering gekomen, zodat het dorp zijn landelijke eigenheid behield. Behalve enkele verspreide hoeven en kastelen bestaat het uit een klein aantal huizen langs de twee voornaamste verbindingswegen, in de nabijheid van de kerksite. Op de dorpsgrenzen liggen rondom verspreid de gehuchten Graeth, Ruilingen en Widdingen. Een grote invloed ging uit van het voormalige Hof van Herkenrode. Het patroon van wegen en paden onderstreept nog in hoge mate het belang van de verschillende vestigingen in hun tijd, terwijl ook de kavelstructuren en elementen van waterbeheersing herkenbaar zijn en terug te voeren op hun (cultuur)historische achtergronden. Het bodemgebruik, daarmee nauw verbonden, reflecteert eveneens een eigen en zeldzaam geworden samenhang. Op de plateaudelen primeert nog grotendeels een open, zacht golvend akkerland, in tegenstelling tot de elders overwegende laagstamplantages. De noordoostelijke gemeentegrens is landschappelijk zichtbaar in de plotse overgang van open-field naar laagstamboomgaarden, teruggaand op oude begrenzingen. Hoofdzakelijk rond de bebouwing daarentegen komen hoogstamboomgaarden voor, vaak vergezeld van hagen en barriers. Ook graslanden, hetzij open, hetzij onder fruitbomen of populieren, nemen een aanzienlijk deel van het bodemgebruik in. Vooral gesitueerd op de hellingen rond het dorp en in de beekvallei, sluiten zij aaneen tot een waardevol complex van historisch permanent grasland. Valleibosjes en struwelen vormen reminiscenties aan een onontgonnen landschap. Cultuurtaluds en holle wegen ronden het plaatje af.esthetische waarde
het landschap rond Kuttekoven is uitzonderlijk gaaf en duidelijk leesbaar. De samenstellende elementen en hun onderling verband zijn nagenoeg onverstoord en volledig aanwezig. Het landschapsbeeld wordt dan ook positief gewaardeerd en door menig bezoeker ervaren als een bijzonder rustig, pittoresk en harmonieus landschappelijk decor. De verspreide hoeven en kastelen, de parken en bossen vormen belangrijke blikvangers in de panoramische zichten over het weidse akkerland. De boomgaarden daarentegen hebben een besloten en kleinschalig karakter, dat langs taluds en holle wegen in de open akkers uitdeint. Zij omsluiten de Smeetshoeve te Widdingen, sieren weerszijden van de dorpskern van Kuttekoven en omgorden hogerop Graeth. Door zijn bijzondere ligging op het interfluvium tussen de twee beekarmen is het kerkje bovendien beeldbepalend voor het dorpszicht. Met zijn toren priemt het boven de flankerende hellingen uit en vormt zo - van ver zichtbaar - een oriënterend baken, waaronder de dorpskom zich verschuilt. Verspreide populierenbestanden, struwelen of valleibosjes dragen bij tot een contrasterend, gemengd en deels gesloten landschap, terwijl de opgehoogde spoorberm zich evenzo als een groene corridor door het dorp slingert. Tussen het dorp en Ruilingen echter en ook langs de westelijke bovenloop vormen de graslanden een grotendeels open zichtas doorheen de beekvallei, waarin de blik geleid wordt langs het microreliëf; de asymmetrie van de valleiflanken en de taluds.sociaal-culturele waarde
de landelijke omgeving van Kuttekoven is herkenbaar als het archetypische beeld van de fruitstreek als landschapstype en is in die zin van belang in de imagovorming en het zelfbewustzijn van de regio. Vooral de hoogstamboomgaarden worden jaarlijks tijdens de bloesemtijd in de kijker gezet. In hetzelfde verband kan de spoorzate als restant van de vroegere ‘fruitlijn’ gezien worden. Daarnaast zijn sommige van de historische wegen en paden naargelang het geval ook sociaal-cultureel van waarde. Recreatief medegebruik uit zich in verschillende fiets- en wandelroutes.Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Cultuurlandschap rond Kuttekoven [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/2101 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Contact
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.