Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek

Site Vlaamse Opera, schermenmagazijn en hotel Wagner

Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek van tot heden

ID
21053
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21053

Besluiten

Site Vlaamse Opera, voormalig schermenmagazijn en hotel Wagner
definitieve beschermingsbesluiten: 16-06-2017  ID: 14475

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft de site van de Vlaamse opera en het voormalige schermenmagazijn met gelagzaal en het voormalige hotel Wagner, met inbegrip van de open binnenplaats en twee tussenliggende panden.



Waarden

Deze bescherming betreft de site van de Vlaamse opera en het voormalige schermenmagazijn met gelagzaal en het voormalige hotel Wagner is beschermd als stadsgezicht omwille van het algemeen belang gevormd door de:

stedenbouwkundige waarde

Vanaf 1864 was op de vrijgekomen gronden na de afbraak van de Spaanse vesten volgens het verkavelingsplan van Théodore Van Bever een nieuwe brede boulevard rond de 16de-eeuwse binnenstad aangelegd. Langs deze planmatig opgevatte, van noord naar zuid lopende verkeersas verrees een aaneengesloten geheel van burger- en herenhuizen en op regelmatige afstand nieuwe openbare gebouwen als bakens in het straatbeeld. Niettegenstaande het operagebouw (1904-1907) en het iets later opgetrokken schermenmagazijn (1907-1909) alsook het voormalige hotel Wagner (1905-1912) dateren uit het begin van de 20ste eeuw, moeten deze monumentale bouwprojecten gekaderd worden binnen deze 19de-eeuwse traditie van aanleg en stadsverfraaiing waarbij de oprichting van nieuwe gebouwen en plantsoenen aangegrepen werd om de stad nog meer uitstraling te geven. Met een doorgrond stedenbouwkundig inzicht en oog voor monumentaliteit en decoratie leverden de stadsarchitecten Alexis Van Mechelen (voor de opera) en Emiel Van Averbeke (voor het schermenmagazijn), alsook architect Edward Van Not (voor het hotel Wagner) ontwerpen die bijdroegen aan de uitstraling van Antwerpen als een stad in volle ontwikkeling. Hiervan getuigt de lange zoektocht naar een geschikte locatie en inplanting voor het operacomplex in het nieuwe stedelijke weefsel. Het imposante hotel Wagner moest het evenwaardige pendant worden van het naast de opera gelegen toenmalige Grand hotel Weber van 1901, hoek Frankrijklei en De Keyserlei en aan de zijde van het Franklin Rooseveltplaats kon het gevelfront van de operasite en het hotel Wagner zich meten aan dat van het eerder gebouwde Koninklijk Atheneum er schuin tegenover. Hoewel vanaf de jaren 1950 de ruimtelijke context sterk gewijzigd is door nieuwbouw, schaalvergroting en herinrichting van de openbare ruimte, blijven voornoemde bouwwerken, met een buitenarchitectuur die naar bouwstijl, materiaalgebruik, schaal en karakter nog sterk op elkaar is afgestemd, een beeldbepalend ensemble met een grootstedelijke Parijse allure vormen dat tot op vandaag sterk bijdraagt tot de historische identiteit en contextwaarde van dit stukje Frankrijklei en de Franklin Rooseveltplaats. De tussenliggende panden aan de Franklin Rooseveltplaats (nummer 6) en in de Van Ertbornstraat (nummers 4-6) hebben voornamelijk een betekenis in relatie tot de bebouwde context. Beide volumes zijn voorbeelden van een visueel-ruimtelijke verbinding tussen de gebouwen van het operacomplex en/of het voormalige hotel Wagner. De op de bestaande bebouwing geënte architecturale vormgeving van deze panden is van belang voor de beeldwaarde en beleving van het stadsgezicht.

architecturale waarde

De Vlaamse opera, in 1904-1907 gebouwd naar ontwerp van Alexis Van Mechelen (1864-1919), het bijhorende voormalige schermenmagazijn, in 1907-1909 door Emiel Van Averbeke (1876-1946) en het voormalige hotel Wagner (1905-1912) door Edward Van Not, vormen een architecturaal geheel in een beaux-artsarchitectuur die zich hoofdzakelijk uit in een monumentaal natuurstenen gevelfront met een drieledige gevelopstand en een rijkgesculpteerde neo-Lodewijk XVI-ornamentatie. In beide gevels van het operagebouw wordt de pui met sokkel door een gekorniste puilijst gescheiden van een door een breed entablement gemarkeerde bovenbouw in kolossale orde en sluit een zware attiek de gevel af. Het schermenmagazijn heeft een gevelfront dat in een iets strakkere vormgeving voortbouwt op de gevelopstand van de opera, gekenmerkt door een bovenbouw geleed in registers van lange rechthoekige vensters met balustrade en oculi. Bij het hotel Wagner onderscheidt de hoge pui zich naar materiaalgebruik en muuropeningen van de hogere bouwlagen, waarvan de twee eerste zijn uitgewerkt als een eenvormige bovenbouw met verticale geleding en afgelijnd met een fries van siermotieven onder een pseudo-kroonlijst op klossen. De bovenste bouwlaag is opgevat als een attiek. Het schermenmagazijn en het hotel Wagner vormen beeldbepalende hoekgebouwen met een afgerond hoektravee, geaccentueerd door een torenvolume onder een koepelhelm (hotel Wagner) of een imposante oculus (schermenmagazijn). De bescheiden voorgevel van het pand aan de Franklin Rooseveltplaats (nummer 6) toont een geïntegreerde, begeleidende architectuur waarbij de schaal, het volume, de gevelritmering en -geleding van de 19de-begin 20ste-eeuwse bebouwing nog herkenbaar is. De moderne nieuwbouw in de Van Ertbornstraat (nummers 4-6) is een voorbeeld van hedendaagse invularchitectuur met een op het operacomplex geënt(e) volume en gevelopstand. Intern zijn deze panden planmatig verweven en functioneel verbonden met het operacomplex en/of het voormalige hotel Wagner.


Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Hotel Wagner

Franklin Rooseveltplaats 2-4, Frankrijklei 1 (Antwerpen)
Imposant hoekgebouw in beaux-artsstijl, opgericht als Hotel Wagner in 1905 en in drie fasen tot zijn huidige volume uitgebreid tussen 1907 en 1912. Opdrachtgever was John Cassiers, die het gelijkvloers uitbaatte als taverne en de bovenverdiepingen als hotel, daar waar de architect Edward van Not de opeenvolgende bouwfasen ontwierp.


Vlaamse Opera

Franklin Rooseveltplaats 8, Frankrijklei 3, Van Ertbornstraat 2-8 (Antwerpen)
Monumentaal operagebouw in beaux-artsstijl, opgericht door de stad Antwerpen in 1904-1907, naar een ontwerp van stadsbouwmeester Alexis Van Mechelen, vanaf 1905 met medewerking van Emiel Van Averbeke.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Site Vlaamse Opera, schermenmagazijn en hotel Wagner [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21053 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.