Beschermd monument

Bibliotheek naar ontwerp van J. Lampens

Beschermd monument van tot heden

ID
21127
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21127

Besluiten

Bibliotheek naar ontwerp van Juliaan Lampens
definitieve beschermingsbesluiten: 11-09-2017  ID: 14507

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft de voormalige bibliotheek naar ontwerp van Juliaan Lampens, met inbegrip van de binnentuin, de garage en de vrije doorrit gelegen aan de rechterzijde van het gebouw.



Waarden

De voormalige bibliotheek met inbegrip van de binnentuin, de garage en de vrije doorrit gelegen aan de rechterzijde van het gebouw, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:

architecturale waarde

De voormalige bibliotheek in Eke is een zeldzaam voorbeeld van een publiek gebouw, ontworpen door Juliaan Lampens. Sinds de bouw van zijn eigen woning in 1960 ontwierp Lampens in een zeer persoonlijke, minimalistische betonarchitectuur, waardoor hij behoort tot de belangrijkste naoorlogse architecten in Vlaanderen, getuige de grote architectuurprijs van België, die hij in 1995 ontving voor zijn oeuvre. Aan dit oeuvre werden tal van publicaties, nationaal en internationaal, gewijd. In de overzichtswerken over naoorlogse architectuur in België neemt Lampens steevast een belangrijke plaats in.
Het gebruik van geometrische motieven in de voorgevel, de combinatie van onbewerkte en 'eerlijke materialen' als beton, betonsteen, glas en hout (zowel in exterieur als interieur), het aanwenden van de esthetische kwaliteiten van het 'béton brut' en het ontbreken van alle verdere decoratie maken van de bibliotheek een uitzonderlijk en representatief voorbeeld in de internationale architectuurstroming van het 'brutalisme'.
De bibliotheek is een herkenbare bouwsteen in het oeuvre van de architect waarbij eerder ontwikkelde ideeën en concepten worden verfijnd en aan een nieuwe context worden aangepast. Dit maakt van de bibliotheek een representatief voorbeeld binnen het beperkte, uitgevoerde architectonische oeuvre van de ontwerper dat grotendeels bestaat uit woningen. Doordat Lampens carte-blanche kreeg voor het ontwerp van de bibliotheek in zijn dorp, kon hij als architect enerzijds zijn vakmanschap tonen en anderzijds een statement maken over wat 'moderne' openbare architectuur in die tijd (te weinig) kon zijn. Een terugkerend element in het oeuvre van Lampens is de dualiteit die hij opzoekt tussen transparantie en geslotenheid, tussen de open zichten en de beschuttende betonnen schelp, tussen het 'in huis halen van het landschap' en het 'creëren van een eigen landschap in huis'. Lampens verbeeldt in het ontwerp van de bibliotheek deze dualiteit op twee manieren; enerzijds in het vooruitstrevende ontwerp van de voorgevel waar de grens tussen binnen en buiten vervaagt en anderzijds in het ontwerp van de gesloten gelijkvloerse verdieping en haar inrichting als intern landschap.
Lampens ontwerpt de bibliotheek als een totaalconcept waarbij exterieur, interieur, aankleding en meubilair zorgvuldig worden ontworpen. Ook de plaatsing van het meubilair in Oregon Pine wordt secuur afgewogen vanuit het idee dat alles 'één beste plaats heeft'. Ondanks de verdwenen losse meubelen, toont het volledige gebouw met aankleding en behoud van het vaste houten meubilair zich als een goed bewaarde getuige van dit totaalconcept. Het geheel heeft bijgevolg een grote ensemblewaarde en getuigt van een grote authenticiteit en een zekere gaafheid, mede doordat de bibliotheek tot 2014 in zijn oorspronkelijk functie bleef bestaan.
Daarenboven is het ontwerp van Lampens voor de voormalige bibliotheek, in een kleine dorpsgemeenschap als Eke, uitzonderlijk en zeldzaam te noemen.

artistieke waarde

De voormalige bibliotheek heeft een grote artistieke waarde die bekomen wordt door enerzijds het originele en vooruitstrevende ontwerp van de 'ontdubbelde' voorgevel en anderzijds door het optimaal benutten van de kwaliteiten van het zuivere materiaalgebruik, zowel in exterieur, interieur als meubelontwerp waardoor het geheel een grote eenheid en ensemblewaarde heeft.
In vergelijking met de andere gebouwen in de straat ontwerpt Lampens voor de bibliotheek geen 'eendimensionale' straatgevel die de lijn van de gevelwand volgt. Dit maakt de voorgevel uniek en zeldzaam in zijn omgeving, maar ook ruimer in Vlaanderen. De voorgevel van de bibliotheek creëert een lacune in de straatwand waar het binnentreden wordt uitgesteld, een semipublieke ruimte waar geen vaste grens is tussen binnen en buiten. Door de gevel te 'ontdubbelen' geeft hij de gevel een sculpturaliteit, opgebouwd uit driehoeken en vierkanten, met een omgekeerde trapvorm bovenaan en onderaan een driehoekige insluiting, waarachter de buitentrap naar de eerste verdieping verscholen zit en waarin op de eerste verdieping, boven de ingang van de bibliotheek, een toiletruimte werd ingebracht.
Lampens gebruikt de esthetische kwaliteiten van het 'béton brut'. Voor het grootste deel van de voor- en achtergevels van de voormalige bibliotheek lopen de bekistingsplanken horizontaal, met uitzondering van de driehoek links onderaan in de voorgevel. Hier lopen de planken evenwijdig met de schuine zijde van de driehoek, waardoor de dynamiek in de gevel verhoogt en de opgaande beweging van de achterliggende trap wordt gesuggereerd. Ter hoogte van het eerste bordes van de buitentrap voorzag Lampens in de linker zijgevel een vensteropening of 'kijkvenster'. Deze opening bood enerzijds een doorzicht naar het kerkplein met de Sint-Amanduskerk en gaf anderzijds een bijzondere lichtinval en schaduwwerking op de 'ontdubbelde' voorgevel en de toegang tot de bibliotheek. Vandaag is deze vensteropening gedicht door de zijgevel van de linkerbuur (woning Vuyge met winkel, Stationsstraat 5a, huidig perceelnummer 719M2). Het open zicht op dit eerste bordes was echter een belangrijk architecturaal en artistiek element in de opbouw, dynamiek en lichtwerking van de voorgevel, zoals ontworpen door Juliaan Lampens.
Ook de volledige inrichting van de voormalige bibliotheek heeft een grote artistieke waarde. Aan de hand van vele schetsen en detailtekeningen zocht Lampens naar de juiste verhoudingen en naar de juiste positie van de vaste en (de ondertussen verdwenen) losse meubelen. In dit alles staat het totaalconcept, zoals besproken bij de architecturale waarde, centraal en zoekt de ontwerper in het gebruik van zuivere materialen-, lichtinval en aankleding naar een aangename, overzichtelijke en warme landschappelijkheid in het gebouw.


Aanduiding van

Is de bescherming van

Bibliotheek naar ontwerp van J. Lampens

Steenweg 88 (Nazareth)
De voormalige bibliotheek in brutalistische stijl, in 1970 ontworpen door architect Juliaan Lampens, is twee bouwlagen hoog en heeft een plat dak. De halfopen bebouwing heeft een vrije doorrit aan de rechterzijde naar de achtergelegen garage, die in eenzelfde stijl is opgetrokken als het hoofdgebouw.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Bibliotheek naar ontwerp van J. Lampens [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21127 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.