Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek

Groene Rei met omgeving

Beschermd stads- of dorpsgezicht, intrinsiek van tot heden

ID
21184
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21184

Besluiten

Groene Rei met omgeving
definitieve beschermingsbesluiten: 15-12-2017  ID: 14568

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

Deze bescherming betreft de Groene Rei en omgeving.



Waarden

De Groene Rei met omgeving is beschermd als stadsgezicht omwille van het algemeen belang gevormd door de:

archeologische waarde

De Groene Rei en omgeving kunnen worden beschouwd als een belangrijk bodemarchief met sporen van menselijke activiteiten en constructies die daar achtereenvolgens aanwezig waren en die belangrijk zijn voor hun betekenis in de studie van de geschiedenis van de stad Brugge. Op het stadsplan van Marcus Gerards van 1562 staan verschillende constructies die in de loop der eeuwen zijn verbouwd of afgebroken. Ter hoogte van de Molenbrug stond een watermolen die een belangrijke rol speelde in de waterhuishouding van de stad Brugge. De Groene Rei maakt bovendien deel uit van de eerste omwalling van 1127 en vormde een belangrijke en geschikte verdedigingsstructuur.

historische waarde

De Groene Rei is één van de belangrijkste stadskanalen waarin nog deels de natuurlijke loop van de rivier de Reie en de oorspronkelijke Reiebedding herkenbaar is in het licht kronkelende tracé. De Groene Rei vormt het vervolg van de waterloop de Reie die via het Minnewater de stad binnenkomt en via het tracé Begijnhof, Sint-Janshospitaal, Onze-Lieve-Vrouwekerk, de Dijver, de Groene Rei en de Lange Rei de stad in het noorden verlaat. De Groene Rei maakt deel uit van de eerste omwalling van 1127 en vormde een belangrijke en geschikte verdedigingsstructuur rond de oudste stadskern van Brugge. Op het einde van de Groene Rei stond ter hoogte van de huidige Molenbrug de zogenaamde "Oude Molen poort" die deel uitmaakt van de verdedigingsstructuur van de oude binnenstad. De Groene Rei speelde een belangrijke rol in de waterhuishouding van de stad onder meer door de aanwezigheid van de molen bij de Molenbrug. De nieuw gegraven Coupure van 1751-1753 sloot aan op de bestaande Groene Rei. Hierdoor werd de Groene Rei, veelvuldig gebruikt voor het regionaal en lokale transport van volumineuze of zware producten, zoals bouwmaterialen. Dit bleef zo tot in de 19de eeuw, en zelfs deels nog tot in de jaren 1950. Op foto's en prentkaarten van de 19de eeuw ziet men hier vaak binnenschepen. Dit stadsbeeld met centraal de Groene Rei, de brugjes en de aanpalende straten en bebouwing is vastgelegd in talrijke geschreven en niet geschreven bronnen zoals schilderijen en foto's. Hier was het woonhuis en atelier van één van de belangrijkste steendrukkers E. Daveluy (1812-1894) gevestigd (Groenerei nummer 6). Hij was gekend voor de vele afbeeldingen die hij van de stadsgezichten maakte waaronder ook een porseleinkaart met voorstelling van de Groene Rei. De Groene Rei is één van de meest gefotografeerde en geschilderde zichten van Brugge. Dit stadsbeeld werd door gekende en minder gekende kunstenaars vastgelegd zoals onder andere de symbolistische schilder en beeldhouwer Fernand Khnopff. Ook belangrijke historische figuren zoals Sir Winston Churchill hebben de Groene Rei op doek gezet. Vroege vormen van recreatief gebruik zoals de toeristische rondvaarten vanaf 1905, illustreren het belang van de Groene Rei voor het toerisme en leven tot op heden door. Bij de beschrijving van de Reien in de toeristische gidsen vanaf het begin van de 20ste eeuw werd de Groene Rei het meest beschreven en steeds weer gepresenteerd in het gebruikte beeldmateriaal omwille van zijn zeer pittoresk en romantisch karakter.

architecturale waarde

De beb ouwing langs de Groene Rei en omgeving vertoont een grote historische gelaagdheid en vormt een belangrijk merkteken in het stedelijke landschap. De heterogene gevelwanden langs de Steenhouwersdijk, de Groenerei, de Peerdenstraat, de Meestraat en de Hertsbergestraat zijn het resultaat van het bouwen en verbouwen door de eeuwen heen. Binnen het stadgezicht "Groene Rei en omgeving" zijn verschillende typologieën te onderscheiden met name burger- en herenhuizen, een oranjerie, een tuinpaviljoen en een godshuis. De gevelwanden binnen het voorgestelde stadsgezicht worden gekenmerkt door een gaaf bewaard, heterogeen karakter met hoge architecturale kwaliteit. De omgeving van de Groene Rei vormt een staalkaart van verschillende architectuurstijlen vanaf de 15de eeuw tot de 20ste eeuw: gotiek, typische 17de-eeuwse trapgevels, barokke architectuur, rococo, classicistische en neoclassicistische architectuur en panden in historiserende stijl waarbij de restauratie, gekend als "Kunstige Herstelling" van panden, goed wordt geïllustreerd. Groenerei nummer 3 is een karakteristiek voorbeeld van het versteningsproces in de evolutie van de hout- naar de baksteenbouw. De gotiek met kenmerkend maaswerk en de typische Brugse traveenissen is bij dit pand terug te vinden. Dit pand illustreert eveneens de barok door de overkragende bovenbouw op een boogfries. De gevelrij Meestraat nummers 5-9 en Hertsbergestraat nummer 2 illustreren de traditionele baksteenbouw met barokke invloeden zoals onder meer de geblokte omlijstingen, de geblokte ontlastingsbogen en de cartouches in de boogvelden. De invloed van de Franse stijlen is duidelijk merkbaar bij het pand Hoogstraat nummer 4 met zijn rococogevel aan de Hoogstraat en een rijk uitgewerkte classicistische gevel aan de Reien. Het laat-classicisme wordt geïllustreerd door verschillende panden, waarbij de ene meer is uitgewerkt dan de andere. Naast het samenvoegen van kleinere panden tot brede herenhuizen zoals Groenerei nummer 2, komen vanaf de tweede helft van de 18de eeuw en voornamelijk in de eerste helft van de 19de eeuw ook de schermgevels voor. In de 19de eeuw evolueert het laatclassicisme naar een zwaarder uitgewerkt neoclassicisme zoals bij de panden Groenerei nummer 5 en nummer 6. Vanaf 1877 worden restauraties opgevat als historiserende en verfraaiende "Kunstige Herstellingen" waarbij het Brugse karakter wordt geaccentueerd. Kenmerkende voorbeelden zijn Groenerei nummers 12B tot en met nummer 15. De bebouwing langs de Groene Rei is een getuige van de vele toonaangevende architecten en bouwmeesters die in Brugge werkzaam waren. De Meebrug verving in 1390 de oorspronkelijke houten brug en werd gebouwd door de befaamde Brugse bruggenbouwer Jan van Oudenaerde. Hoogstraat nummer 4, een typevoorbeeld van een pand met een rijk uitgewerkte reiegevel in classicistische stijl is een ontwerp van Meester-metselaar E. Goddyn. De rol van de "Kunstige Herstellingen" binnen het stadsgezicht is heel groot en geeft tevens een evolutie aan van historiserende restauraties. Belangrijke vertegenwoordigers zijn architect Urbain D'Helft en architect Jozef Viérin. De Groene Rei met bewaarde kaaimuren, gietijzeren leuningen, de bruggen en zijn imposante bebouwing langs de oevers vormt - samen met de gaaf bewaarde gevelrijen in de aanpalende straten - een uniek geheel. De Groene Rei en omgeving zijn mede door haar hoge esthetische en architecturale kwaliteiten, steeds een publieke aantrekkingspool geweest, die ook internationaal gesmaakt werd en wordt. Wonen langs het water werd al vanaf de middeleeuwen als een privilege gezien en dit weerspiegelt zich in de nog bestaande statige gebouwen. De gekozen typologie, architectuurstijl en hoogstaande architecturale uitwerking houdt verband met het unieke zicht op de Groene Rei. Typerende voorbeelden hiervan zijn onder meer Huis "De Caese", gebouwd in opdracht van het Brugse Vrije. Het pand weerspiegelt het belang van de opdrachtgever en wordt gekenmerkt door rijk uitgewerkte gevels. Het paviljoentje gebouwd op de kade van de Groene Rei, horend bij het pand Hoogstraat nummer 28, is een kenmerkend voorbeeld van een paviljoentje in laatclassicistische stijl dat een aangenaam uitzicht verschaft op het schilderachtige stadslandschap. De voormalige oranjerie, oorspronkelijk horend bij Hoogstraat nummer 8, heeft een kenmerkende classicistische Reiegevel. Kenmerkend zijn tevens de rijk uitgewerkte gevels met erkeruitbouwen die een mooi uitzicht verschaffen op de Reien. Dit wordt onder meer geïllustreerd door het pand Hertsbergestraat nummer 10 met een pittoresk bijgebouw aan de Reie voorzien van een erker van 1927.

ruimtelijk-structurerende waarde

De Groene Rei vormt binnen het centrum van de stad Brugge een belangrijke lineaire stedelijke structuur en speelde een belangrijke rol in de waterhuishouding van de stad door de aanwezigheid van de molen bij de Molenbrug. Deze bepaalde lineaire structuur staat weergegeven op de kaart van Marcus Gerards (1562). Het toen weergegeven tracé is nog steeds herkenbaar in het huidig verloop van de Reie.

stedenbouwkundige waarde

Het stadsgezicht Groene Rei en omgeving illustreert enerzijds het bouwen binnen de eerste stadsomwalling van 1127 en anderzijds de stadsuitbreiding van 1297. Over de gracht werden de Meebrug en de Peerdenbrug gebouwd om de oude stad te verbinden met de nieuwe wijken om de toen pas verkavelde wijk rond de Leertouwerstraat en de Braambergstraat gemakkelijk bereikbaar te· maken. De kleinere percelen tussen de Meestraat en de Peerdenstraat zijn het resultaat van een verkaveling tussen 1170 en 1183 met als doelstelling het gebied optimaal als woonzone te gebruiken. De nog aanwezige brandstraatjes zijn getuigen van de vroegere perceelstructuren zoals die zijn weergegeven op het stadsplan van Marcus Gerards van 1562.


Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Burgerhuis

Peerdenstraat 8 (Brugge)
Breedhuis van drie/vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen; nieuwe, klimmende dakkapel), met kern uit de eerste helft van de 14de eeuw. "Kunstige Herstelling" van 1999-2001 naar ontwerp van architecten K. Lansoght en G. Vandenabeele (Brugge): verwijderen van twee garagepoorten en herinrichten als woning.


Burgerhuis

Steenhouwersdijk 4 (Brugge)
Diephuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit de tweede helft van de 17de eeuw. Verankerde, beschilderde bakstenen trapgevel (11 treden + topstuk).


Burgerhuis

Peerdenstraat 2 (Brugge)
Breedhuis van zes traveeën, twee bouwlagen en mezzanino onder afgewolfd zadeldak (Vlaamse pannen). Uitzicht uit de eerste helft van de 19de eeuw doch oudere kern.


Burgerhuis

Groenerei 2 (Brugge)
Dubbelhuis van zes traveeën, souterrain en twee bouwlagen bestaande uit twee parallel gelegen diephuizen onder zadeldaken, vooraan verbouwd tot dakschild, met twee dakkapellen. Het pand bestaat uit twee parallel gelegen diephuizen, telkens onder zadeldak, met kern opklimmend uit de tweede helft van de 13de eeuw - eerste helft van de 14de eeuw. Tot stand gekomen in twee fazen: in de loop van de 13de eeuw rechter deel en linker helft in de loop van de 14de eeuw, scheidingsmuur nog bewaard op kelderniveau.


Burgerhuis

Groenerei 3 (Brugge)
Huis bestaande uit twee samengevoegde diephuizen van respectievelijk drie en twee traveeën en twee bouwlagen onder zadeldaken, uit de 16de eeuw. Verankerde, bakstenen trapgevels op bepleisterde plint.


Burgerhuis

Groenerei 4 (Brugge)
Diep enkelhuis van drie/vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), met beperkte bewaarde kern uit de 17de eeuw. Verankerde trapgevel (9 en 10 treden + topstuk), in de loop van de 19de eeuw voorzien van bepleisterd en beschilderd parement met laat classicistisch uitzicht.


Burgerhuis

Groenerei 5 (Brugge)
Gelegen aan de hoek met Peerdenstraat. Enkelhuis van drie + vier traveeën, souterrain en drie bouwlagen onder schilddak, met oudere kern. Neoclassicistische, bepleisterde en wit beschilderde lijstgevel op donkere plint met keldervensters, gebouwd in 1873 als aanpassing van een lager lijstgeveltje.


Burgerhuis

Groenerei 14 (Brugge)
Tot 1923 één breedhuis samen met nummer 15 waarvan rechts drie traveeën met onder meer poort en links (huidig nummer 15) lagere, blinde 18de-eeuwse zijvleugel onder mansardedak. Vermoedelijk met kern uit de 16de eeuw. "Kunstige Herstelling" van 1923 naar ontwerp van architect U. D'Helft (Brugge).


Burgerhuis

Steenhouwersdijk 5 (Brugge)
Onderkelderd diephuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit het vierde kwart van de 17de eeuw - eerste kwart van de 18de eeuw. Consoliderende "Kunstige Herstelling" van 1966-1975 naar ontwerp van architect L. Dugardyn (Brugge) voornamelijk met betrekking tot gevel onder meer vernieuwen van ramen, hermetsen van de getrapte top en vervangen van twee kelderluiken door garagepoort. Consoliderende "Kunstige Herstelling" van 1986 naar ontwerp van architect A. Degeyter (Brugge).


Ensemble van burgerhuis en ambachtshuis van de kleermakers

Steenhouwersdijk 1-2, 3 (Brugge)
Samenstel van twee, oorspronkelijk drie breedhuizen, in de loop van het tweede kwart van de 19de eeuw samengevoegd. Zeker tot 1788, voormalig ambachtshuis van de kleermakers ondergebracht in het salon op de bovenverdieping. Van 1819 tot 1832 in gebruik als tempel van de vrijmetselaarsloge. Sinds 1985 ingericht als hotel.


Godshuis De Pelikaan

Groenerei 8 (Brugge)
Godshuis gesticht in 1708 doch stichtingsakte van 1714; inrichting van zeven wooneenheden met een gang en kapel, bestemd voor zeven weduwen. In 1830, vervangen van bolkozijnen en glas-in-loodramen door kleine roedeverdelingen. In 1911, verfraaiende restauratie naar ontwerp van architect J. Viérin (Brugge). 1967-1974, omvormen van kamers tot vier woongelegenheden met vrij ingrijpende restauratie van de gevels onder meer herbouwen van geveltop en achtergevel.


Herenhuis

Predikherenstraat 23 (Brugge)
Imposant herenhuis, enkelhuis van negen traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok parallel aan de straat), mogelijk met oudere kern.


Herenhuis

Groenerei 1, Meestraat 11 (Brugge)
Samenstel van twee diephuizen, respectievelijk onder schild- en afgeknot zadeldak (Vlaamse pannen). Herenhuis van dubbelhuistype van zes traveeën en drie bouwlagen, opgesplitst in twee woningen.


Herenhuis in empirestijl

Hoogstraat 28 (Brugge)
Laatclassicistisch herenhuis in empirestijl van 1821-1826, zie fundatiesteentjes, ter vervanging van vermoedelijk twee of drie oudere panden.


Huis De Caese

Hoogstraat 4 (Brugge)
Classicistisch breedhuis van vijf traveeën onder zadeldak (leien). Opgetrokken naar ontwerp van meester-metslaar E. Goddyn (Brugge) in opdracht van het bestuur van het Brugse Vrije.


Huis de Zeven Torens

Hoogstraat 6-10, Meestraat 2-4, 2B (Brugge)
Complex, dat fasegewijs tot stand gekomen is en bestaat uit: de oudste vleugel Huis de Zeven Torren met 13de-eeuwse kern, het hoekpand Casselberg, wellicht heropbouwd eind 15de eeuw, het huis 't Fransche Schild, dat vóór 1562 bij Huis de Zeven Torren gevoegd werd en opklimt tot 15de-16de eeuw, het hoekpand Huis Calis in neo-Brugse stijl, daterend van 1899, een voormalige oranjerie met bewaarde classicistische Reiegevel uit de 18de eeuw en enkele 20ste-eeuwse telefooncentrales.


Huis van Beversluys

Predikherenstraat 25 (Brugge)
Breedhuis van negen traveeën en twee bouwlagen onder leien schilddak (twee kleine dakkapellen), gebouwd in "1692" - zie sierlijke datering - in opdracht van Frans van Beversluys, onder meer stadstresorier en ontvanger-generaal van het Brugse Vrije en stichter van het aanpalende godshuis "De Pelikaan". Consoliderende "Kunstige Herstelling" van 1964-1965 naar ontwerp van architect M. Hocepied (Brugge).


Meebrug

Groenerei, Meestraat (Brugge)
De Meebrug onderbreekt de Meestraat en verbindt de Reie met de Groenerei.


Peerdenbrug

Groenerei, Peerdenstraat (Brugge)
De Peerdenbrug wordt voor het eerst vermeld in 1392; het is een houten brug die reeds in 1431 wordt herbouwd.


Stadswoning

Hertsbergestraat 4-6 (Brugge)
Breedhuis uit de 17de eeuw, sinds 1823 met dubbelhuisopstand van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak; latere aanpassingen onder meer verlaagde benedenvensters. Aan de Groenerei (nu horend bij Hertsbergestraat 6): verankerde bakstenen lijstgevel van vier/drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit de 17de eeuw.


Stadswoning

Hoogstraat 36 (Brugge)
Enkelhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder afgewolfd zadeldak (nok loodrecht op de straat, Vlaamse pannen). Laatgotische 14de-eeuwse kern. Huidig uitzicht resultaat van historiserende reconstructie in 1979 naar ontwerp van architect H. Davans (Brugge) op basis van de in 1974 vrijgekomen sporen.


Stadswoning

Peerdenstraat 11-13 (Brugge)
Oorspronkelijk samenstel van vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), daterend uit de 17de eeuw, vanaf 1919 opgesplitst in twee enkelhuizen.


Stadswoning

Groenerei 13, 12B (Brugge)
Breedhuis van drie traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (Vlaamse pannen), opklimmend tot de 16de eeuw.


Stadswoning

Groenerei 15 (Brugge)
Twee/één traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak(Vlaamse pannen), quasi volledig resultaat van vermelde "Kunstige Herstelling" van 1923 naar ontwerp van architect U. D'Helft (Brugge).


Stadswoning

Meestraat 6, Steenhouwersdijk 6 (Brugge)
Oorspronkelijk één pand bestaande uit een hoofd- en bijhuis, opgetrokken in twee fazen in de loop van de 13de eeuw, zie baksteenformaat. In de loop van de 17de eeuw geplitst in twee huizen met name Meestraat nummer 4 en Meestraat nummer 2 - Steenhouwersdijk nummer 6, afleesbaar uit de verschillende kelderoverwelvingen en zie Poppkaart (1856). Circa 1900, verdeeld in huidige drie woningen. "Kunstige Herstelling" van 1997 naar ontwerp van architect L. Vermeersch (Brugge): opdelen van Steenhouwersdijk nummer 6 in twee appartementen. "Kunstige Herstelling" van 1999-2001 naar ontwerp van architect L. Vermeersch (Brugge) onder meer openen van blinde vensters, aanbrengen van afgeronde dakkapellen en consoliderende restauratie van gevels en bedaking.


Stadswoning in rococostijl

Hoogstraat 34 (Brugge)
Huis in rococostijl; vier traveeën en twee bouwlagen onder leien mansardedak. Huidige vormgeving van 1974 naar ontwerp van architect H. Davans (Brugge) is het resultaat van de reconstructie van de gevel van 1754 op basis van iconografisch materiaal. Oude 13de-eeuwse kern.


Stadswoning met achterhuis

Hertsbergestraat 6 (Brugge)
Dubbelhuis van vier/drie traveeën en twee bouwlagen onder geknikt zadeldak (nok parallel aan de straat, Vlaamse pannen), uit de 17de eeuw. Achterhuis aan de Groenerei van drie traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit de 16de eeuw, met latere aanpassingen.


Stadswoningen

Peerdenstraat 4-6 (Brugge)
Momenteel twee diephuizen van respectievelijk twee en twee + vier traveeën, lagere aanbouw en twee bouwlagen telkens onder zadeldak (Vlaamse pannen). In de loop van de 16de eeuw (?) opgetrokken als één geheel en in 1911 opgesplitst.


Stadswoningen

Hertsbergestraat 8-10 (Brugge)
Twee soortgelijke breedhuizen met tuin zich uitstrekkend tot aan de Groenerei. Telkens drie traveeën en twee bouwlagen onder mansardedak.


Stadswoningen

Hertsbergestraat 2, Meestraat 5-9 (Brugge)
Samenstel van vier diephuizen van twee traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (Vlaamse pannen), uit 16de-17de eeuw.


Stadswoningen

Peerdenstraat 15-19 (Brugge)
Drie enkelhuizen van respectievelijk drie, drie/twee en twee/één + vier traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, opklimmend tot de 17de eeuw.


Woonhuis en atelier van steendrukker E. Daveluy

Groenerei 6 (Brugge)
Voormalig woonhuis en atelier van steendrukker E. Daveluy (1812-1894). Samenstel van twee parallelle breedhuizen van drie traveeën en drie bouwlagen onder twee zadeldaken (Vlaamse pannen), met kern die zeker opklimt tot de 17de eeuw. Neoclassicistische, bepleisterde en beschilderde lijstgevel van 1862 ter vervanging van een 17de-eeuws diephuis met trapgevel.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Groene Rei met omgeving [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21184 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.