Beschermd cultuurhistorisch landschap

Grotten van Henisdael

Beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden

ID
2554
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/2554

Besluiten

Grotten van Henisdael
definitieve beschermingsbesluiten: 30-09-1985  ID: 2088

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De grotten van Henisdael te Vechmaal zijn beschermd als landschap. De bescherming omvat de mergelgroeven en de omliggende holle wegen.

De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) bracht een advies uit waarbij de natuurwetenschappelijke, cultuurhistorische en esthetische waarde van de grotten van Henisdael als volgt werden gemotiveerd:

natuurwetenschappelijke waarde:
chireptrologie: de groeven te Vechmaal behoren, samen met de complexe groevenstelsels van het Zuid-Limburgse Krijtland en het gebied van Caestert tot één van de belangrijkste vleermuizenhibernacula in West-Europa.
geologie: in de steile taluds van de colluviale depressies en in de bermen van de holle wegen dagzomen krijtformaties. Deze behoren tot de kleine enclaves van het secundair (Maastrichtiaan) die in het massief van het Tongeriaan voorkomen. De krijtlagen zijn rijk aan fossielen.
topografie: de voor Haspengouw typische taludtrap op 115 meter, die tevens de waterscheidingskam vormt tussen de bekkens van de Maas en van de Schelde bevindt zich in het te beschermen landschap. De geulsystemen van de Patrijzen- en van de Mergelkuil hebben de voor het gebied van Loon en Tongeren typische asymmetrische dalvorm.
flora: het gebied herbergt een calcimorfe vegetatie. De soortendiversiteit is er bovendien vrij groot (228 plantensoorten op 2 vierkante kilometer, waarvan vele zeldzaam voor de streek.

cultuurhistorische waarde: de streek is rijk aan getuigenissen uit het neolithicum en uit de Romeinse periode. De krijtafzettingen werden hoogstwaarschijnlijk pas na circa 1775 ontgonnen. De krijtmergel werd aangewend als grondverbeterende stof.

esthetische waarde: de verscheidenheid in het voorkomen van beboste hellingen, houtwallen, hoogstamboomgaard, asymmetrische dalen en diepe holle wegen.

  • Onroerend Erfgoed Limburg, Beschermingsdossier DL000289, Grotten van Henisdael, advies KCML (1985).


Waarden

De grotten van Henisdael zijn beschermd als landschap omwille van het algemeen belang gevormd door de:

wetenschappelijke waarde

in casu natuurwetenschappelijke waarde

historische waarde

in casu cultuurhistorische waarde

esthetische waarde

-


Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Grotten van Henisdael

Vechmaal (Heers)
De grotten van Henisdael vormen een relict van de winning van Maastrichtersteen, tauw en mergel, die vooral tijdens de 15de-16de eeuw plaats vond. De groeven bestaan uit een netwerk van gangen die zich ondergronds ver uitstrekken. In de groeven zijn verschillende inscripties te vinden die betrekking hebben op de steenwinning, het dagelijkse leven of markante feiten uit de geschiedenis (1549, 1592, 1601, 1733 en 1779). De grotten werden in de loop der eeuwen bovendien gebruikt als schuilplaats als legers door deze gebieden trokken. De groeves herbergen ook een belangrijke geologische en natuurwaarde.


Patrijnenkuil

Vechmaal (Heers)
De Patrijnenkuil is een amfitheatervormige depressie die deel uitmaakt van een complex steengroeven in Vechmaal. Hoewel dit bij de Patrijnenkuil in het huidige landschap minder uitgesproken is, vormen ze een relict van de winning van Maastrichtersteen, tauw en mergel, die vooral tijdens de 15de-16de eeuw plaats vond. De Patrijnenkuil is een hoefijzervormig talud met een hoogte van circa 10 meter, ze kent een hoge vegetatiekundige waarde. Het toponiem van de Patrijnenkuil (foutief weergegeven als Patrijzenkuil op de topografische kaart van 1930) is afkomstig van “poterijne cuijlen” (van pottenbakkerij). Deze naam wordt voor het eerst vermeld in 1788, daarvoor was de site bekend als “Truyerkuylen”, naar Sint-Geertrui, die vereerd werd te Vechmaal. Ze werd ook “Ketel” genoemd, naar de uitgeholde vorm van de depressie.


Solitaire populier

Vechmaal (Heers)
Deze solitaire populier is gelegen te midden van de velden, langs onverharde landweg die naar de groeves van Vechmaal leidt. Deze weg is reeds op de kaart van Vandermaelen (1846-1854) weergegeven. Het is een mooi ontwikkelde boom welke beeldbepalend is in dit open landschap.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Haspengouw van Borgloon tot Vechmaal

Bommershoven, Borgloon, Broekom, Groot-Loon (Borgloon), Gutschoven, Heers, Heks, Horpmaal, Vechmaal (Heers), Lauw, Piringen, Widooie (Tongeren)
Het is een overwegend open en sterk glooiend landschap, voornamelijk bestaande uit zeer vruchtbare akkers. De bewoning is geconcentreerd in dorpen die vooral gelegen zijn in de valleien. Deze valleien zijn vochtiger en bestaan uit hooi- en graslanden en houtkanten en vormen meer gesloten linten tussen de uitgestrekte open plateaugebieden. Op de heuveltoppen ontbreekt plaatselijk de vruchtbare leemlaag of is deze te dun voor landbouw en liggen beperkte boscomplexen. De ankerplaats vormt een uitzonderlijk landschap waarbij de erfgoedelementen samen een uitgestrekt cultuurlandschap vormen met vele historische kasteeldorpen en domeingoederen, alternerend met een schitterend semi-ruraal kader van hoeves, akkers, weilanden, hoogstamboomgaarden en bossen waarbij de verschillende elementen bovendien onderling verbonden zijn door oude wegtracés (waaronder de Romeinse weg).


Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.