Beschrijving
De bescherming als monument betreft het kasteel van Bommershoven dat in 1759-1761 werd gebouwd door Marcel-Gérard Magnée, en het bijhorende park en de tuinen die in de tweede helft van de 19de en 20ste eeuw werden aangelegd, deels in geometrische stijl, deels in landschapsstijl.
Waarden
Kasteel Naveau de Marteau, park en aanhankelijkheden zijn beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
in casu tuinkunsthistorische waarde: : De bouwhistorische evolutie van het goed wordt benadrukt door de parallelle ontwikkeling van het omgevende domein. Van de 18de-eeuwse fase bleef slechts een stuk tuinmuur bewaard aan de Alfonsstraat, ter hoogte van het kasteel. Het eigenlijke park is daarentegen in essentie een 19de-eeuws landschapspark, ommuurd langsheen de Morhaystraat en de Moerenstraat. Een monumentaal smeedijzeren hek in de Moerenstraat vormt de hoofdingang tot het terrein. Smeedijzer werd ook gebruikt voor hek- en poortwerk, om doorzicht te verschaffen naar de kasteelgevels aan de Moerenstraat en de Alfonsstraat.
Het park bestaat uit een graspartij met solitaire bomen als een Fagus sylvatica 'Pendula', Ailanthus altissima, Quercus cerris, Liriodendron tulipifera, Aesculus hippocastanum 'Laciniata' , Fagus sylvatica 'Atropunicea' en Platanus occidentalis, alsook bosjes Fagus sylvatica 'Atropunicea' en Castanea sativa; naar de rand toe wordt de bomendensiteit dichter ter wille van de beslotenheid. Omheen het terrein loopt een ringweg, die vertakt in secundaire lussen, een zuidelijke in functie van ondertussen dichtgeplante doorkijken over het omgevende landschap, een noordwestelijke omheen de moestuin. Een derde lus ging verloren door de aanleg van de geometrische interbellumtuin, waarin parterres, strategisch ingeplante snoeivormen van Taxus baccata en een centraal waterbekken de dienst uitmaken. De moestuin, die wel tot de 19de-eeuwse uitmonstering behoort, is een vanouds ommuurd perceel op de hoek Moerenstraat-Morhaystraat, met een tuinmansdeurtje aan straatzijde en een smeedijzeren poort aan parkzijde.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: Het kasteel draagt representatieve sporen van een levendige bouwgeschiedenis. De 18de-eeuwse kern van het kasteel wordt gevormd door de residentiële vleugel in rood geschilderde baksteen met kalkstenen details, met een monumentale, van een erker voorziene gevel parallel met de Moerenstraat, en een aansluitende gevelpartij van vijf traveeën aan de Alfonsstraat, waar zich ook de korfbogige ingangsdeur bevindt. In kalksteen omlijste, getoogde muuropeningen met persiennes zijn symmetrisch over de gevel gespreid. Deze kern is in de 19de eeuw achterwaarts uitgebreid tot een blokvormig volume ontstond, waarop een uniformiserend leien mansardedak is aangebracht. De dienst- en bijgebouwen, waaronder een schuur aan straatzijde waarin mogelijks oudere elementen zijn geïntegreerd, zijn duidelijk toegevoegd in de 19de eeuw, maar respecteren de 18de-eeuwse vormentaal van het gebouw.
Intern bleef het 18de-eeuwse karakter bewaard onder de vorm van een enfilade van vertrekken langsheen de erkergevel, waarbij de erker een achthoekig salon markeert, dat door zijn vorm en afwerking met oorspronkelijke, Italianiserende muurschilderingen als brandpunt fungeert. De belangrijkste ruimten worden ontsloten door een lange vestibule met traphal. Afgezien van de muurschilderingen bleven qua oorspronkelijke interieurafwerking enkel een groot aantal prachtige haardplaten met figuratie en heraldiek bewaard. Van de 19de-eeuwse uitmonstering bleef enkel een neomaniëristische schoorsteen bewaard, in de ruimte boven het achthoekige salon.
historische waarde
Het complex getuigt van een levendige bouwgeschiedenis, vanaf het oudste concrete bouwjaar, 1759-1761. Onder Marcel-Gérard Magnée, visitator van de Luikse prins-bisschop voor het graafschap Horne, kwam toen de kern van het huidige kasteel tot stand, maar het is onduidelijk in hoeverre hij een nieuwbouw realiseerde. Hij koos in elk geval een strategisch site aan de huidige Alfonsstraat, tussen de oude Sint-Annakapel en een monumentale vierkantshoeve op de hoek met de Moerenstraat, op een dominerende hoogte.
De Ferrariskaart (1771-1777) toont reeds het L-vormige basisplan van het huidige kasteel, uitgebreid met dienstgebouwen en een langsheen de Alfonsstraat met muurwerk afgeboorde tuin. In de 19de eeuw werd in essentie de constellatie van de dienstgebouwen aangepast naar de huidige toestand en werd het park met ommuurde moestuin gerealiseerd (voltooiing omstreeks 1884). Kleinere aanpassings- en verfraaiingswerken tijdens het interbellum, waarbij onder meer ook de parterretuin op de hoek Alfonsstraat-Moerenstraat werd aangelegd, hebben een definitieve stempel gedrukt op het huidige uitzicht van het goed.
sociaal-culturele waarde
Het kasteelgoed vertoont een sterke uniformiteit, te wijten aan een continue bewoning door een familie die blijkbaar over voldoende middelen beschikte om het goed permanent en op grote schaal uit te breiden en te moderniseren. De 20ste-eeuwse ontwikkelingsfase van het goed heeft een beslissende stempel gedrukt op het domein in strictu sensu (kasteel, dienstgebouwen en park), maar ook op het dorp als dusdanig. Verspreid over het grondgebied lieten de kasteelheren in een semi-feodale traditie markeringspunten oprichten, waaronder een kruis op de hoek Alfonsstraat-Moerenstraat, een boswachterwoning en een kapel aan de oude tramstatie. In samenhang met de kerk en de pastorie is er hier trouwens sprake van afhankelijk van de invalshoek in mindere of meerdere mate pertinente beeldbepalende kwaliteiten.