Beschrijving
Deze bescherming betreft de hoeve, zogenaamd Pexters (enkel huisnummer 7, perceel 180F).
Waarden
De hoeve in het gehucht Graeth is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde, sociaal-culturele waarde
De hoeve is representatief als onderdeel van het oude gehucht Graeth, ten westen van Borgloon, strategisch en beeldbepalend ingeplant ten noordwesten van de zogenaamde Graetendries (de oude driehoekige kern van het gehucht), op de hoek van de oude weg Borgloon-Sint-Truiden, en de holle weg naar Kuttekoven.
Het gebouw heeft een voorgeschiedenis: weergegeven op de Ferrariskaart (1771-1777), als gesloten complex te midden van boomgaarden, constellatie die min of meer wordt herbevestigd door het voorprimitief kadasterplan (1809) en de primitieve legger (1840-1844). Het was schijnbaar een belangrijke winning, met een eigen bakhuis en brouwerij, primitief gekadastreerd. Concrete architecturale sporen gaan terug tot de 17de eeuw.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde:
Van het primitieve ensemble rest nog de zuidwestelijke hoek, meer bepaald het poortgebouw aan straatzijde en het links achterwaarts daarop aansluitende woonhuis in de linkervleugel, het geheel in baksteen onder zadeldaken langsheen een rechthoekig gekasseid erf. De bewaarde bouwmassa omvat nog concrete historische sporen: het poortgebouw, door bouwnaden duidelijk als autonome entiteit geprononceerd, heeft een steile dakhelling, alsook een aandak aan de rechterzijde; een verankerde bakstenen rondboogpoort is bekroond met een gevelsteen, waarin de inscriptie "A 1744 H JOZEF"; daarboven prijkt een mergelstenen kruis en de sporen van een gedicht bolkozijn, dat stilistisch naar de late 17de tot vroege 18de eeuw verwijst; het woonhuis, aan erfzijde met drie zichtbare traveeën en twee bouwlagen op een verhoogde begane grond, heeft eveneens een steil dak, alsook aandaken met vlechtingen; de ingangsdeur en ramen zijn gevat in vlak kalkstenen lijstwerk, mogelijk origineel laat-18de- tot vroeg-19de-eeuws, mogelijk gerecupereerd.