Deze bescherming betreft de omgeving van de Stalse Molen op de Zwarte Beek. De molen zelf maakt geen deel uit van deze bescherming, maar is apart beschermd als monument.

De Stalse Molen op de Zwarte Beek of Zwartwaterbeek is gelegen tussen Koersel en Stal, op het einde van een eikendreef. Het molengebouw, woonhuis en aanhorigheden vormen een halfgesloten erf op de rechteroever van de beek. Ten noordoosten van het complex liggen twee spaarvijvers.

Historiek

Mogelijk bestond de Stalse Molen reeds in 1350. Hij behoorde toe aan verschillende families, aan wie de molenaar elk jaar de cijns of belasting moest betalen.

De kabinetskaart van de Ferraris (1770-17788) geeft ten noordoosten van de watermolen een vijver weer. De molen wordt omgeven door omhaagde graslandpercelen. De kaart van Vandermaelen stelt de watermolen, “Stolssche Moulin” voor te midden van grasland met twee spaarvijvers en noordoosten ervan.

Het huidige, bakstenen molengebouw, in het verlengde van het woonhuis, dateert van 1882. Het gebouw heeft mogelijk een oudere kern, af te leiden van de datering "ANNO 1684", ingekerfd in een moerbalk in de molen: mogelijk werd oorspronkelijke vakwerk door metselwerk vervangen of werd materiaal van andere oorsprong hergebruikt. In 1947 werd een elektrische aandrijving geplaatst, toen het waterrad volledig stuk was. In de jaren 1990 werd de molen hersteld en werd een nieuw metalen onderslagrad geplaatst.

Beschrijving

Molencomplex

Het molengebouw, woonhuis en aanhorigheden vormen een halfgesloten, rechthoekig erf op de rechteroever van de beek. Het gaat om bakstenen gebouwen onder zadeldaken met Vlaamse pannen, uit de tweede helft van de 19de eeuw. De noordelijke vleugel omvat een laag schuurtje van twee traveeën, het woonhuis dat gevormd wordt door een ongeschilderd bakstenen dubbelhuis van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak met S-pannen met getoogde doorbrekingen en tot slot het molenhuis van vier traveeën. Aan de overzijde van de beek bevindt zich een tweede molenhuis van vier traveeën.

Ten westen bevinden zich lage stallingen van zes traveeën, voorzien van steekboogvormige muuropeningen en een haakse bergruimte ten zuiden. De dwarsschuur ten zuiden was op het moment van inventarisatie gedeeltelijk afgebroken. Deze telde drie traveeën in wit overkalkt stijl- en regelwerk met lemen vullingen op een gepikte plint met bakstenen stoel. De zij- en achtergevel waren in baksteenbouw vernieuwd. Aan de rechterzijde was het gebouw afgedekt met een afgewolfd zadeldak.

Omgeving

Het molencomplex is gelegen op het einde van een eikendreef (Quercus). Achter de molen, stroomafwaarts, liggen de twee grote molenvijvers. De watermolen wordt omgeven door grasland. De Zwarte Beek wordt afgezoomd door bomenrijen met dominantie van els (Alnus) of populier (Populus). De Biologische Waarderingskaart vermeldt de aanwezigheid van soortenrijk permanent cultuurgrasland met relicten van halfnatuurlijke graslanden rond de watermolen.

Bibliografie