De bescherming als monument betreft de romaanse parochiekerk Sint-Lambertus te Leefdaal, uit de 12de eeuw met verbouwingen in de 17de en 18de eeuw. Als dorpsgezicht werd op hetzelfde moment de kerk en het ommuurd kerkhof met kerkring beschermd. Het 17de-eeuwse orgel in de kerk is sinds 23 januari 1981 een beschermd monument; op 28 oktober 1999 werd ook de kerkhofmuur als monument beschermd.

Het beschermingsdossier motiveert de historische en architecturale waarde van de Sint-Lambertuskerk als volgt: "een in hoofdzaak romaans gebouw (ca. 1200) in lokale kalkzandsteen met niet-axiale romaanse westertoren, drie beuken (18de eeuw) en een laatgotisch, langgerekt, driezijdig afgesloten koor (ca. 1560)."