De bescherming als monument betreft de pastorie met inbegrip van de omheiningsmuur, toegangshekken en poort.

De pastorie hoort bij de Sint-Hilariusparochiekerk en dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw, met sporen van oudere bouwfases vanaf de 16de eeuw.

Het huidige aspect van de noord-zuid georiënteerde pastorie, met inbegrip van het tussen bak- en natuurstenen pilasters gevatte smeedijzeren toegangshekken, gaat terug tot een ingrijpende verbouwing en vergroting van 1875-1876 en dit met het oog op een adequate huisvesting van pastoor met zijn huishoudster en twee onderpastoors. De plannen, opgemaakt door provinciaal architect Louis Van Arenbergh (1834-1888), voorzagen in een uitbreiding met een salon, keuken, trap, hal, spreekkamer en een verdieping waarbij de oriëntatie werd gewijzigd en de voorgevel achtergevel werd. Het resultaat is een sober opgevat, bakstenen breedhuis met twee bouwlagen van zes traveeën onder relatief zwak hellend, pannen zadeldak en opengewerkt met rechthoekige vensters met hardstenen dorpels (luiken gelijkvloers voorgevel) en een eveneens rechthoekige deur met bovenlicht, gevat in een vlakke hardstenen omlijsting. De overwegend 19de-eeuwse binnenafwerking van de pastorie is zeer sober. De ruime overwelfde kelders met tegel- en gobertangevloeren alsook het Louis XV-stucplafond in de brede dwarsgang refereren aan oudere bouwfasen.

De huidige achter- en zijgevels tonen de sporen van minstens drie oudere bouwfasen.
Een eerste fase is volgens de gevelankers te situeren in 1648. Aangenomen wordt dat het de niet onbemiddelde pastoor F. Schandelijns (1643-1663) was die de bouwvallige priorswoning in 1648 op eigen kosten liet verbouwen. Het volume van deze primitieve pastorie is nog grotendeels afleesbaar: het bevat een slechts één kamer diep dubbelhuis met verhoogde begane grond en een via een korfboogdeur van buiten af rechtstreeks bereikbaar kelderniveau. Over het aantal bouwlagen bestaat onduidelijkheid. Enerzijds is er de figuratieve kaart van 1759 die twee bouwlagen suggereert, anderzijds pleit een dakaanzet in de vorm van een kraagsteen in de westgevel voor een éénlaags volume. Het geheel is opgetrokken in traditionele bak- en zandsteenstijl met hoge natuurstenen plint, doorlopende hoekkettingen, drie speklagen per bouwlaag en oorspronkelijk kruisvensters (negblokomlijsting, dubbele latei) met twee ontlastingsboogjes onder een brede boog. Deze combinatie van twee ontlastingssystemen komt vrij uitzonderlijk voor en dient wellicht beschouwd als decoratieve variante.
Een tweede fase, eveneens een ondiep volume in traditionele bak- en zandsteenstijl, is afleesbaar ter hoogte van de twee oostelijke traveeën die lichtjes terugwijken ten opzichte van de rest van het gevelvlak. Het ontbreken van speklagen, de niet aaneengesloten hoekkettingen samen met het (nu dichtgemetseld) kruisvenster in zijgevel met enkele, gedrukte ontlastingsboog en klein formaat van negblokken schijnt te wijzen op een oudere, mogelijke 16de-eeuwse datering.
Een derde fase tenslotte situeert zich ter hoogte van de in de jaren 1960 gebouwde garage met rechthoekige, natuurstenen vensteromlijstingen, een verbouwing van een eind 18de-eeuws volume dat aanvankelijk als keuken dienst deed.

In het verlengde van de oostelijke kopgevel bevinden zich aan weerszijden bakstenen muurstukken. Het gedeelte tussen pastorie en kerk is vermoedelijk de oude afsluitmuur met rondboogpoortje zoals voorgesteld op de kaart van 1759. Het gedeelte met de laatgotische 16de-eeuwse poort vormt het enige restant van het poortgebouw dat toegang verleende tot het priorijcomplex. De niet gedateerde Gobertangepoort toont een rijk geprofileerde, gedrukte spitsboogomlijsting onderaan versierd met colonetten en bekroond met druiplijst, oorspronkelijk rustend op gebeeldhouwde consoles en een centraal ornament in de vorm van een nis met accoladeboog en een verweerd wapenschild. De opgeklampte poortvleugels, met kleine ingewerkte deur rechts, beschoten met vlakke, tegen elkaar aansluitende stroken met zichtbare spijkerkoppen dateren uit dezelfde periode. De poort en muur werden in 1998 gerestaureerd. Tot het pastoriecomplex behoren eveneens de kleine vleugel in het verlengde van het kerkkoor (sacristie) en de aansluitende parochiezaal, vermoedelijk een 18de-eeuws bakstenen wagenhuis zoals blijkt uit de dichtgemetselde rondboogopeningen.

Bibliografie