Beschermd cultuurhistorisch landschap

Domein d'Ursel

Beschermd cultuurhistorisch landschap van tot heden

ID
5849
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/5849

Besluiten

Domein d'Ursel, kasteelpark en omgeving van paviljoen De Notelaer
definitieve beschermingsbesluiten: 15-05-2000  ID: 3568

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Beschrijving

De bescherming als landschap omvat het domein d’Ursel te Hingene (Bornem) met het als monument beschermde kasteel d’Ursel, het kasteelpark, de omgeving van paviljoen De Notelaer, de kasteeldreef en de Hingenebroekpolder. De als monument beschermde parochiekerk Sint-Stefaan is eveneens opgenomen in de bescherming van dit domein als landschap.



Waarden

Domein d’Ursel - kasteelpark en omgeving paviljoen De Notelaer is beschermd als landschap omwille van het algemene belang gevormd door de:

esthetische waarde

Het landschap vormt een mooi ensemble van kasteel met park en gesloten valleigebied, waarbij de structuur herkenbaarheid geeft aan het gebied.
Deze structuur werd bepaald in functie van de beleving van het domein, waarbij in het jachtgebied nabij de Scheldedijken deze structuur bijkomend gekoppeld werd aan een nutsfunctie. De aanwezigheid van een grote verscheidenheid aan biotopen en gave waardevolle elementen in het domein, waaronder gebouwen, poorten, park, dreven, hooilanden, bossen, broekbossen, struwelen, zeggevelden, moerassige zones, grachten, waterplassen en wielen maken wezenlijk deel uit van de belevingswaarde van het voorgestelde landschap.

historische waarde

De bestaande, vrij gave hoofdstructuur van het voorgestelde landschap met haar architecturale elementen is getuige van de historische groei en de impact die de bewoners van het kasteel d'Ursel sinds de 17de eeuw hebben uitgeoefend op hun omgeving.
Dit uit zich onder meer in de sterke verwevenheid van het kasteeldomein met het dorp door de opname van de dries van het dorp in de warande van de hertog, maar ook door de wijze waarop de gemeente Hingene zich ontwikkelde rond en in functie van het kasteel.
De gebouwen in het voorgestelde landschap zijn bovendien historisch van belang omdat ze vertegenwoordigers zijn van de verschillende belangrijke kunststromingen in Vlaanderen van de 16de eeuw tot de 19de eeuw, waarbij de oorsprong van bebouwing op de site zelf zou terug gaan tot de 12de eeuw. De aanleg van het gehele domein, met een kasteelpark, parkbossen, dreven en bijhorend jachtgebied, zijn getuigen van diverse tuinarchitectonische stijlen die dateren van de 16de eeuw tot heden. De voorkomende wielen in het gebied zijn hierbij natuurlijke elementen met een historisch belang, vermits hun ontstaan kan teruggebracht worden naar een dijkbreuk in 1554.

natuurwetenschappelijke waarde

Het voorgestelde landschap is gelegen in de alluviale vlakte van de Schelde waarbij het kasteelpark ligt aan de rand van de zandrug die deze vallei afbakent. Deze ligging maakte dat er in het landschap verschillende milieugradiënten voorkomen gaande van vochtige bodems op klei in het gebied tegen de Scheldedijken tot matig vochtige bodems met zandleem zuidelijker in dit gebied en in het parkbos-oost en vrij droge bodems op zand ter hoogte van het kasteel en achterliggend parkbos.
De aanwezigheid van deze verschillende milieus veroorzaakt een grote diversiteit in de vegetatie en gebruik van het landschap. Zo zijn de plantensoorten in het kasteelpark en parkbos vooral gericht op het esthetisch aspect, waarbij er in de bosschagess ook natuurlijke elementen kunnen voorkomen. Deze sterke diversiteit in het landschap heeft ook tot gevolg dat er een grote variatie aan microhabitats is in het gebied, waardoor een rijke mycoflora kon ontstaan, met vrij zeldzame soorten.
Het meest natuurlijke karakter van het landschap is echter terug te vinden in het gebied nabij de Scheldedijken en het parkbos-oost, door de beperkte betreding en verstoring en door de aanwezigheid van een grotere variatie aan biotopen, waaronder gemengd loofbos, beukenbos, populierenbos, elzenbroekbos, wilgenstruweel, zeggevelden, moerassige zones, grachten en wielen. De aanwezigheid van deze grachten en plassen maakt bovendien dat dit deel van het landschap zeer geschikt is voor amfibieën.
De wielen of doorbraakkolken in het landschap zijn daarenboven door hun natuurlijke ontstaansgeschiedenis, met name ten gevolge van een dijkbreuk, natuurlijke elementen die nog vrij gaaf bewaard zijn en aldus bijdragen aan de natuurwetenschappelijke waarde.
De broedvogel inventarisatie in 1987-1988 duidt ook op het· belang van het gebied voor bepaalde broedsoorten, waarbij vooral de minst betreden zones, zoals het parkbos-oost en het gebied nabij de Schelde door hun rustiger karakter het best geschikt zijn voor deze vogelsoorten.

Aanduiding van

Is de bescherming van

Domein d'Ursel

Edmond Vleminckxstraat, Hingenebroekpolderdijk, Kasteeldreef, Kleine Hinckstraat, Koningin Astridlaan, Leopoldstraat, Louis De Baerdemaekerstraat, Notelaerdreef, Victor De Witstraat, Wielstraat, Wolfgang d'Urselstraat, Zijdeweg (Bornem)
Het kasteel van Hingene, in zijn classicistische vorm ontworpen door Giovanni Servandoni in het derde kwart van de 18de eeuw, vormde eeuwenlang de residentie van de familie d’Ursel.

Is de omvattende bescherming van

Afsluitingshaag van hulst bij kerkhof Hingene

Edmond Vleminckxstraat 1 (Bornem)
Wintergroene afsluitingshaag bij het kerkhof van Hingen.


Amerikaanse eik bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
In het bos rondom het paviljoen De Notelaar staat langs een pad een opgaande Amerikaanse eik. De boom valt op door zijn omvang en is beeldbepalend.


Canadapopulier bij paviljoen De Notelaer

Notelaerdreef 8 (Bornem)
In het park rondom het paviljoen De Notelaer staat op de oever van een sloot een indrukwekkende opgaande Canadapopulier.


Eikendreef Kasteel d'Ursel

Edmond Vleminckxstraat, Louis De Baerdemaekerstraat (Bornem)
Het kasteeldomein d’Ursel is aan de noord- en westzijde afgeboord door een dreef, lijnaanplantingen die de Edmond Vleminckxstraat en de Louis De Baerdemaekerstraat begeleiden. Het is een dreef die op traditionele wijze aangeplant is met opgaande zomereiken en die alvast in de zomer een lommerrijke passage garandeerde.


Gewone haagbeuk bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
In een bos ten oosten van het centrale grasveld bij het paviljoen De Notelaer staat een opgaande gewone haagbeuk. De opgaande boom is mooi uitgegroeid en heeft een stamomtrek van 216 cm.


Gewone plataan bij paviljoen De Notelaer

Notelaerdreef 8 (Bornem)
In het park rondom het paviljoen De Notelaer staat langs een pad een indrukwekkende plataan. De boom valt op door zijn omvang en vormt samen met een aantal andere opmerkelijke bomen een beeldbepalend element in het park.


Kapel van Sint-Benedictus

Koningin Astridlaan (Bornem)
Kapel van 1888, gelegen op de hoek met Kleine Hinckstraat. Tot de Tweede Wereldoorlog gelegen aan de overkant van de straat 100 meter verder in de richting van Wintam.


Kasteel d'Ursel

Wolfgang d'Urselstraat 7 (Bornem)
Dubbel omgracht kasteel, met in 1981 heraangelegde, omringende Franse tuinen en parkbos ten noorden.


Kasteeldreef Kasteel d'Ursel

Kasteeldreef (Bornem)
Vanaf het rond punt leidt de Kasteeldreef naar de toegangspoort van het domein van Kasteel d'Ursel. In de dreef werd langs weerszijden een rij jonge Hollandse linden aangeplant. Ter hoogte van de kasteelpoort sluit de lindendreef aan bij twee welkomstlindes die de toegang tot het domein markeren.


Koetsierhuis van het kasteel

Wolfgang d'Urselstraat 3 (Bornem)
Pastorie, eertijds naar verluidt koetsiershuis van het kasteel, mogelijk reeds aangeduid op een gravure uit Flandria Illustrata, Sanderus, 1645. Huidig pand grondig gerenoveerd en aangepast.


Moerascipres aan vijverrand

Victor De Witstraat (Bornem)
Vanaf de Victor De Witstraat merken we aan de overkant van de vijver een bochtige vijverrand die als park is aangelegd. Het bomenbestand bestaat er uit Amerikaanse eik, witte paardenkastanje, zomereik, gewone beuk, tamme kastanje, zwarte den, ratelpopulier, zwarte els, treurwilg en berk. De boom die hier in het bijzonder opvalt is een mooi ontwikkelde moerascipres die in de rand van de vijver is aangeplant, een standplaats die zijn natuurlijke biotoop benadert.


Paardenstalling De Casteleyn

Wolfgang d'Urselstraat 5 (Bornem)
Paardenstalling van het kasteel, gebouwd in 1804 door Charles Jozef d'Ursel en zijn moeder.


Parochiekerk Sint-Stefaan met kerkhof

Wolfgang d'Urselstraat 1 (Bornem)
Neogotische kruisbasiliek met gotisch koor en romaans toren, met een deels omringend kerkhof ten oosten en vóór de kerk stenen Heilig Hartbeeld, gesigneerd C. Van De Capelle, van 1928.


Paviljoen De Notelaer

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Paviljoen of belvedère met herberg en woning voor de schippersfamilie op de beneden- en tussenverdieping. Gelegen tegen de Scheldedijk en opgetrokken in 1791-1794 naar ontwerp van de Franse hofarchitect Ch. De Wailly.


Rode bastaardpaardenkastanje bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Langs het wandelpad in het park bij het paviljoen van De Notelaar staat een rode bastaardpaardenkastanje. De opgaande boom is mooi uitgegroeid en vormt een blikvanger voor wandelaars in het park.


Schildershuis

Wolfgang d'Urselstraat 9 (Bornem)
Atelier van hertogin Joseph d'Ursel-de Mun en haar dochter Henriette.


Twee beuken bij paviljoen De Notelaer

Notelaerdreef 8 (Bornem)
In het park rondom het paviljoen De Notelaar staat langs een pad een indrukwekkende opgaande beuk. De boom valt op door zijn omvang en vormt samen met enkele gelijkaardige exemplaren een beeldbepalend element in het park.


Welkomstlinden Kasteel d'Ursel

Kasteeldreef (Bornem)
Op het einde van de Kasteeldreef, op het kruispunt met de Wolfgang d'Urselstraat staat op beide straathoeken een opgaande zomerlinde. Deze linden markeren de toegangspoort tot het Kasteeldomein d'Ursel.


Witte paardenkastanjes bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Langs het wandelpad in het park bij het paviljoen van De Notelaar staan niet ver van elkaar twee witte paardenkastanjes. De opgaande bomen zijn mooi uitgegroeid met stamomtrekken van 280 en 302 cm en vormen blikvangers voor wandelaars in het park.


Zilveresdoorns bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Langs het wandelpad in het park bij het paviljoen van De Notelaar staan niet ver van elkaar 3 zilveresdoorns. De opgaande bomen zijn mooi uitgegroeid en vormen blikvangers voor wandelaars in het park.


Zilverlindes bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Langs het wandelpad in het park bij het paviljoen van De Notelaar staan niet ver van elkaar 2 zilverlindes met stamomtrekken van 233 en 247 cm. De opgaande bomen zijn mooi uitgegroeid en vormen blikvangers voor wandelaars in het park.


Zomereiken bij paviljoen De Notelaar

Notelaerdreef 8 (Bornem)
Langs het wandelpad in het park bij het paviljoen van De Notelaar staat een indrukwekkende zomereik. De opgaande boom is mooi uitgegroeid en vormt een blikvanger voor wandelaars in het park.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Polder en kasteel van Hingene

Bornem, Hingene (Bornem)
Het gebied is een gaaf bewaard polderlandschap langs de Schelde dat langs de zuidrand wordt geflankeerd door een waardevol kasteeldomein. Het domein d’Ursel werd reeds in 1120 vermeld als omwalde hoeve, het huidige kasteel gaat terug tot de periode 1756-1769 toen een adelijke zommerresidentie werd gebouwd als vervanging van een 16de-17de eeuws gebouw. Het kasteelpark evolueerde van een economisch-agrarisch domein in de 16de eeuw naar een reainaissancetuin in de 17de eeuw, tot een landschappelijke tuin die in 1883 werd aangelegd naar ontwerp van Keilig. Binnen het gebied ligt verder het landelijke gehucht Buitenland bekend om de teelt van wijmen en is verder een complex van bossen en polders. Plaatselijke komt een hoge dichtheid aan perceelsbeplantingen voor. De perceelsstructuur en het dijken- en wegenpatroon van dit landschap is historisch stabiel.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Domein d'Ursel [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/5849 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.