De Tommenmolen bevindt zich op een oude watermolensite reeds vermeld in de 14de eeuw en was aanvankelijk bezit van de heren Van Lier, Van Der Tommen en Van Boksem; vanaf 1573 verworven door de Norbertijnerabdij van Grimbergen die er eigenaar van was tot aan de Franse confiscatie in 1796; na openbare verkoop in 1807 werd het door particulieren uitgebaat tot minstens 1962.
Samen met de abdijgoederen Charleroyhoeve en Liermolen situeerde de Tommenmolen zich op een groot gebied dat ten noordoosten aansloot bij de abdijsite en van oudsher door de abdij werd gedomineerd en waarvan de onderlinge samenhang tot op heden bewaard bleef.

in casu architectuurhistorische waarde: goed bewaard voorbeeld van een molenhuis en molenaarswoning verenigd in één gebouw met 18de-eeuws voorkomen, bestaande uit een mogelijk tot de 16de eeuw opklimmend kalkzandstenen gedeelte en een vermoedelijk in de 18de eeuw versteend gedeelte met - typisch voor die periode - een kalkzandstenen plint, korfboogdeurtje en venster. In 1852 werd het uitgebreid met één travee. De oorspronkelijk interieurindeling en de dragende structuur van moer- en kinderbalken en kapconstructie bleven bewaard.

De Tommenmolen is een goed bewaard voorbeeld van een maalvaardige watergraanmolen van het onderslagtype waarin de evolutie van het malen wordt weerspiegeld; enerzijds door een nog zeldzaam bewaard voorbeeld van een volledig houten maalinrichting met twee steenkoppels (1752?) - een systeem dat in de 18de eeuw ingang vond - en anderzijds door de inbreng van recentere materialen zoals ijzer voor het uitwendige drijfwerk en het waterrad.
Door de langdurige uitbating en relatief snelle omvorming tot watermolenmuseum is de houten maalinrichting - die uit praktisch 100 procent oorspronkelijk materiaal bestaat - uitzonderlijk gaaf bewaard gebleven, wat de documentaire waarde enkel vergroot.

De Tommenmolen vormt een representatief voorbeeld van een verdwenen agrarische-ambachtelijke cultuur en heeft aldus een sterke symboolfunctie. Bovendien draagt hij door zijn herbestemming tot museum in het teken van onder meer 'De werking van een watermolen' bij, tot de bewustmaking van de eeuwenoude relatie tussen de mens en een overlevingsinfrastructuur die pas op het einde van de 19de eeuw aan belang zal inboeten. Bijkomend vormt de Tommenmolen, samen met de reeds beschermde Liermolen en het Guldendal de kern van het Museum voor Oudere Technieken dat door zijn unieke collectie, locaties en jarenlange wetenschappelijke benadering nationale erkenning heeft verworven.