Vermeld sinds 1520, strategisch ingeplant in de as van de grote vertrappen, ter hoogte van een verdwenen brug over de Molenbeek en aanvankelijk een gans bouwblok belijnend hoeve-, herberg- en brouwerijcomplex vormt de Zwaan het enige bewaarde exemplaar van de tientallen herbergen die de dorpskern tijdens het ancien régime typeerden en verwijst hierdoor impliciet naar het historische belang van Alsemberg én als vermaard bedevaartsoord én als belangrijke pleisterplaats langs de oude Brussel-Nijvelweg. Volgens een iconografische bron uit 1781 in oorsprong een 18de eeuws eenlaags, vijf traveeën breed dubbelhuis met centrale rondboogdeur en dakvenster, het geheel omringd door diverse bijgebouwen getuigt het huidige complex gevormd door het naar verluidt ca. 1839 verhoogde woonhuis met meermaals heringerichte gelagzaal, overwelfde kelders, opkamer en bewaarde structuur van moer- en kinderbalken en eiken kapspanten met links het hoekbelijnend bakstenen volume van de door lisenen en spaarvelden verlevendigde feestzaal (ca. 1908), in 1946 verbouwd tot cinemazaal, en rechts een in dezelfde periode aangepaste poorttoegang van diverse accentverschuivingen die het gebruik van deze bekende dorpsherberg onder impuls van de brouwer- en bierstekerfamilie Vandervelden in de periode 1839-1977 onderging.