Beschrijving
Deze bescherming betreft de gehele Sint-Laurentiuskerk met het kerkhof.
Waarden
De Sint-Laurentiuskerk met kerkhof is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
De Sint-Laurentiuskerk vormt samen met de nabijgelegen 18de-eeuwse pastorie één van de weinige materiële getuigenissen die refereren aan het het religieuze verleden van het gehucht Zammel waarvan de parochie opklimt tot het eerste kwart van de 16de eeuw. In die periode bestond er reeds een kapel die in de nabije omgeving moet gestaan hebben en waarvan de site mogelijk haar archeologische waarde heeft behouden. historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: : De Sint-Laurentiuskerk te Geel/Zammel is één van de eerste en toen schaarse nieuw gebouwde parochiekerken op het platteland in de provincie Antwerpen. Gebouwd in 1846-1847 naar ontwerp van provinciaal architect Eugene Leopold Gife (1819-1890) en in 1863-1865 uitgebreid met een westtoren naar ontwerp van provinciaal architect Johan Van Gastel (circa 1819-?), past de Sint-Laurentiuskerk in de vroege neogotische beweging uit het tweede kwart van de 19de eeuw vertegenwoordigd door onder meer een generatie van academisch gevormde provinciale architecten die in hun kerkbouw streefden naar een streng wetenschappelijke benadering van de middeleeuwse bouwstijlen, bij voorkeur de gotiek. Binnen het omvangrijk kerkelijk oeuvre van E. Gife is zij de enige in haar oorspronkelijk architectuurtype bewaarde gebleven eenbeukige kruiskerk en aldus representatief voor de veelal zeer eenvoudige architectuur van de 19-eeuwse plattelandskerk. Niettegenstaande de kerk te Geel/Zammel een vroeg en eenvoudig voorbeeld is binnen Gife's kerkelijk oeuvre, zijn zowel in het exterieur als in het interieur de typische kenmerken van zijn kerkarchitectuur gaaf vertegenwoordigd. De heldere verhoudingen worden des te meer geaccentueerd door een spaarzaam aangebrachte decoratie, altijd in functie van de architectuur maar tegelijkertijd de doorgedreven stijleenheid ervan beklemtonend. In de beleving van zijn interieurs bepalen de goede proporties, het belang aan de ruimte- en lichtwerking en de eenduidige vormgeving de rust en gaafheid. historische waarde
in casu stedenbouwkundige waarde: : De Sint-Laurentiuskerk te Geel/Zammel is in de bebouwde omgeving één van de laatste traditionele gebouwen die de morfologie van de gehuchtskern bepalen. Het kerkgebouw vervult door zijn centrale ligging een onbetwistbare structurerende functie en heeft daarom een stedenbouwkundige waarde die verder reikt dan het beeldbepalend karakter van de kerktoren. artistieke waarde
De samenhang tussen architectuur, schilderingen, bepaalde elementen van het meubilair (orgel, tapijt, altaren) en het in het koor geconcentreerde ensemble van glas-in-loodramen maakt de Sint-Laurentiuskerk te Geel-Zammel tot een zeldzaam en gaaf bewaard voorbeeld van 'Gesamtkunstwerk' binnen de nieuwgebouwde parochiekerken uit de 19de eeuw. De kerk behield veel van haar oorspronkelijke aankleding en stoffering wat de artistieke erfgoedwaarde van dit bedehuis aanzienlijk verhoogt. Tot enkele decennia na voltooiing van de kerk zijn hier verschillende ateliers werkzaam geweest en leverden producten af van een hoogstaand kunsthistorisch niveau die in situ bewaard bleven: belangwekkend zijn de volledig bewaarde gerestaureerde neogotische schilderingen (1872-1873) gerealiseerd door het atelier van decoratieschilder Joseph Van Aerschot (Herentals, 1823-1903), de glas-in-loodramen (jaren 1870-1880) van het koor door het Antwerpse atelier Stalins-Janssen, het in de orgelkunst als historisch belangrijk onderkend gaaf bewaard orgel (1849) van orgelbouwer Henri de Volder (1794-1865) en het koortapijt (circa 1907), een schaars bewaard voorbeeld in zijn soort.