Beschrijving
De bescherming omvat de Sint-Barbarakapel met interieur uit 1876-1879, het neogotische Sint-Barbaragesticht, de aangelegde tuin en de volière in betonbouw.
Waarden
Op basis van het systematisch geïnventariseerd bouwkundig patrimonium van de gemeente Wetteren werd de religieuze architectuur geselecteerd die binnen de ruimere regio Oost-Vlaanderen een blijvende betekenis bezit als getuige van de cultuurhistorische en architectuurhistorische evolutie. In de ter bescherming voorgestelde monumenten zijn aantoonbare kwaliteiten aanwezig van historische, artistieke, volkskundige en/of sociaal-culturele waarde. Hun waardevol karakter van algemeen belang dat hun behoud verantwoordt ligt tevens vervat in hun ouderdom, representativiteit, authenticiteit, zeldzaamheid of gaafheid. Het geselecteerd onroerend erfgoed vertegenwoordigt diverse religieuze gebouwentypes, namelijk een parochiekerk, een wegkapel en twee semi-publieke kapellen die met de bijhorende onderwijsinstelling een bouwhistorische en stilistische entiteit vormen.
Sint-Barbarakapel en voormalig Sint-Barbaragesticht met aanpalende aangelegde tuin met volière, heden deel van het Scheppersinstituut, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde
in casu architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde: De Sint-Barbarakapel van 1876-1879, met het bijhorend weeshuis, in de jaren 1880 tot een U-vormig geheel uitgebouwd, refereert als stichting van de eigenaars van de buskruitfabriek Cooppal & cie aan dit historisch belangrijk chemisch bedrijf dat dezelfde schutspatroon bezat. Het voormalig Sint-Barbaragesticht is een historisch relevante en beeldbepalende constructieve getuigenis herinnerend aan deze verdwenen buskruitfabriek, die bijna tweehonderd jaar in de nabijheid aan de Schelde gevestigd was. In dit aanvankelijk weeshuis voor de zonen van slachtoffers van de buskruitfabriek, stonden broeders van Onze-Lieve-Vrouw van Barmhartigheid in voor een beroepsopleiding en een christelijke opvoeding. Als katholieke caritatieve instelling met semi-publieke kapel, opgericht in neogotische stijl naar plannen van architect Arthur Verhaegen uit Gent, een medewerker van J.B. Bethune, vertegenwoordigt het gesticht een representatieve getuige van het katholiek reveil en de bijhorende neogotische beweging in de tweede helft van de 19de eeuw.
De stichting is exemplarisch voor de maatschappelijk-sociale impact van katholieke industriëlen in die tijd en kadert tevens in het opmerkelijk sociaal beleid van de Cooppalfabriek.
Architectuurhistorisch vormt het Sint-Barbaragesticht een zeldzaam wordend toonbeeld van 19de-eeuwse neogotische school- en kloosterarchitectuur in een landelijke context. Het U-vormig bakstenen complex in Sint-Lucasneogotiek is representatief voor het beperkte architecturaal werk van ingenieur-architect Arthur Verhaegen en vertoont een opmerkelijke stijleenheid beantwoordend aan een totaalconcept. Naar aanleg en in de architecturale uitwerking is de aansluiting bij de traditionele kloosterbouw sterk herkenbaar bewaard (cf. binnenplaats met gewelfde galerijen, kloostergangen, refter). Het gevelritme ondersteund door een consequente en verfijnde ornamentiek heeft een belangrijk aandeel in de architectonische kwaliteiten van het gebouw. Buiten de kapel is een neogotische vormgeving ook aanwezig in authentieke interieurelementen zoals schouwen, gangen, deuren, gewelven, zolderingen, trappenhuizen. Door de goed bewaarde oorspronkelijke decoratie, aankleding en uitrusting in de typerende polychrome neogotische stijl, bezit het kapelinterieur artistiek een eenheidskarakter. Vooral de beschildering van de houten overwelving en dwarsbalken, de oorspronkelijke tegelvloer, hoofdaltaar met retabel (1886), triomfkruis (1885), de kruisweg van 1892 door kunstenaar-beeldhouwer Aloïs De BeuIe, getuigen van kenmerkende kunstambachtelijke producten in de geest van de Sint-Lucasneogotiek. Ander neogotisch meubilair zoals de kroonluchters, lambrisering, balustrades vervolledigen de smaakvolle aankleding. Ook het orgel van 1887, door de bekende Brusselse orgelmaker Pierre Schyven & Cie geleverd, bezit een bijpassende neogotische orgelkast. De kleurrijke glas-in-loodramen met typische ornamentiek en voorstellingen verwijzend naar de stichters en weldoeners van het gesticht, zijn tevens een typische uiting van overwegend neogotische religieuze glasraamkunst.
De merkwaardige volière, die geïntegreerd werd in de aangelegde tuin aansluitend bij de gebouwen van het vroeger Sint-Barbaragesticht, is een zeldzaam voorbeeld van dergelijke betonconstructie met een romantisch karakter; zij vertegenwoordigt binnen de evolutie van de tuinarchitectuur tevens een bijzondere toepassing van cementrustiek met boomstamimitatie typerend voor het tweede kwart van de 20ste eeuw. Als onderdeel van een sedert 1883 in het Sint-Barbaragesticht gevestigde tuinbouwschool, is deze geëvolueerde schooltuin met tuinarchitectuur ook symbolisch van betekenis voor de geschiedenis van deze onderwijsinstelling.