opgericht in 1919 als eerbetoon aan de militairen en onschuldig gevallen burgerslachtoffers tijdens de Augustusdagen van 1914, en bij uitbreiding tevens ter herinnering aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, is dit gedenkteken onlosmakelijk verbonden met de Leuvense en de Belgische politieke geschiedenis, en bezit het aldus een belangrijke historische en documentaire waarde.

naar ontwerp van Ernest Bastin (°1863) opgericht standbeeld, 'De verdediging van het vaandel' genaamd en realistisch voorgesteld door een in brons gegoten, oprukkende soldaat met vaandel aan de linkerzij. Hij vormt een symbool voor moed, zelfopoffering en vaderland, en het geheel is geplaatst op een hoge hardstenen sokkel die voorzien is van verheerlijkende opschriften, de namen van de gesneuvelden en een decoratie van afhangende festoenen, eiken- en lauriertakken. Door zijn centrale inplanting op het plein voor de Sint-Lambertuskerk is het monument bovendien sterk beeldbepalend.