Beschrijving
De bescherming omvat de pastorie van de Sint-Apolloniaparochie met zijn omgeving met voorhof, achterliggende tuin, poortgebouw en bijgebouwen.
Waarden
De historische waarde van de pastorie bestaat uit de kerkelijke verplichting aan de pastoor om na een benoeming op zijn beneficie te gaan wonen. Dat vereiste een 'pastoreel huis'. Deze verplichting werd herhaald tijdens het concilie van Trente waardoor in het begin van de 17de eeuw verschillende pastorieën werden gebouwd.
Het is pas ná de seculiere wet van 25 september 1769 dat de meeste pastorieën opgericht werden onder druk van de politieke overheid. De tiendenheffers werden daartoe verplicht. Slechts weinig pastorieën van voor 1769 bleven bewaard wat hen tot bijzondere getuigen én referentiepunten maakt voor de evolutie in de tweede helft van de 18de eeuw. De 19de-eeuwse pastorie, opgetrokken door de gemeente, is het gevolg van Concordaat van 1801.
De pastorie hoort door deze historische context samen met de kerk, gemeentehuis en dorpsschool tot de historisch gegroeide dorpskern, de parochie en het collectieve geheugen van de dorpsgemeenschap.
De artistieke waarde van de pastorie bestaat uit het steeds zeer consequent toepassen van de meest moderne structuur, constructie, decoratie en (tuin)aanleg eigen aan de bouwperiode van het pand (van rococo tot neostijlen). De drang naar het nieuwe en moderne resulteerde niet zelden in het herinrichten van één of meerdere kamers met nieuwe vormen, materialen en stijlen. Verschillende pastorieën getuigen van deze architecturale evolutie. In zowel de 18de als eerste helft van de 19de eeuw is de invloed vanuit Frankrijk op de kunst en architectuur in onze contreien zeer duidelijk. Die invloed is zeer duidelijk merkbaar in zowel de toegepaste stijlen als in de 18de-eeuwse formele tuinaanleg waarbij het huis 'entre cour et jardin' geplaatst werd.
De typologie kent een zeer specifieke evolutie van dubbelhuis naar vrij grondplan. Typisch en uniek voor de pastorie is de mogelijkheid om de bovenverdieping af te sluiten van de benedenverdieping dankzij een smeedijzeren hek of luik dat van op de verdieping kan gesloten worden.
De tuinen getuigen allen van de onverbrekelijke band tussen pastorie en tuin. De zelfvoorzienigheid van de pastoor uitte zich in zowel een sier- als nutstuin. De aanleg is steeds zeer representatief voor de evolutie van formele naar landschappelijke tuin welke in deze periode plaatsvindt.
Verschillende tuinen zijn landschappelijk tevens van betekenis door hun bijzonder dendrologisch waardevol bomenbestand.
De pastorie van de parochie Sint-Apollonia met inbegrip van afgesloten voorhof met poortgebouw, bijgebouwen en achterliggende tuin is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: De gaaf bewaarde 18de-eeuwse pastorie (1769) van de parochie Sint-Apollonia is de laatste ontwikkelingsfase binnen de ononderbroken aanwezigheid van een 'pastoreel huis' te Appels sinds 1567.
Het gebouw is zowel typologisch als conceptueel en stilistisch zeer illustratief voor een pastorie in rococostijl uit de tweede helft van de 18de eeuw met kenmerkende vorm, structuur, dubbelhuisopstand, indeling, aankleding en decoratieve elementen.
De artistieke waarde van het gebouw blijkt uit het kwaliteitsvol en gaaf bewaard interieur vervaardigd door gerenommeerde ambachtslui, met onder meer tongewelfde kelders, 18de-eeuws schrijn-, stucwerk in de salons en slaapkamers, keuken met tegeltableau, trap in rococostijl in de monumentale traphal, haardmantels, wapenschild van de bouwheer op de bovenverdieping en 18de-eeuwse dakconstructie.
Het afgesloten voorhof met poortgebouw en jongere bijgebouwen zijn kenmerkende aanhorigheden van een pastorie en maken inherent deel uit van de site.
De grotendeels behouden grote tuin met onder meer fraai bomenbestand, grasveld, sier- en moestuin, boomgaard, dreef, bospartij en vijver (...) waarin de formele en axiaal-symmetrische 18de-eeuwse aanleg in te herkennen is, behoort tot hetzelfde geheelconcept van de 18de-eeuwse pastoriesite.