Beschrijving
De bescherming omvat de Sint-Ursmaruskerk, de calvarie en de roeptribune. De toren van de kerk werd reeds in 1949 beschermd als monument.
Waarden
De voorgelegde lijst van de beschermenswaardig geachte objecten omvat een diversiteit aan religieus bouwkundig erfgoed, dat zich op het grondgebied van Dendermonde en haar deelgemeenten bevindt en na inventarisatie van het bouwkundig erfgoed van Dendermonde werd geselecteerd. Het gaat om 18de-, 19de- en 20ste-eeuwse gaaf bewaarde kapellen, kerken en een memoriekruis die representatief zijn voor het rijke religieuze verleden in de regio. Deze objecten vertonen voldoende intrinsieke kwaliteiten qua historische of cultuurhistorische betekenis of architecturale vormgeving en qua authenticiteit, representativiteit, zeldzaamheid of gaafheid om het algemeen belang van het behoud te verantwoorden.
Sint-Ursmaruskerk (uitbreiding van de bescherming van de toren als monument bij regentsbesluit van 30 december 1949 tot het hele kerkgebouw), met inbegrip van calvarie en roeptribune is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde, volkskundige waarde
De aan de Scheldebocht gelegen en beeldbepalende Sint-Ursmaruskerk, die een wezenlijk onderdeel uitmaakt van de historische dorpskern van Baasrode is een illustratief voorbeeld voor de evolutie van de (bouw)geschiedenis van een eertijds landelijke gelegen parochiekerk. De eerste kerk van Baasrode werd reeds in de 12de eeuw gesticht door de abdij van Affligem. Op dezelfde plaats werd circa 1500 een nieuwe parochiekerk in gotische stijl gebouwd die omwille van haar strategische ligging aan de Schelde verschillende malen vernield werd en waarvan enkel de toren in natuursteen behouden bleef. Na een restauratie in 1677 werd de Sint-Ursmaruskerk in 1779 aanzienlijk vergroot waardoor ze evolueerde tot een driebeukig kerkgebouw in classicistische stijl in baksteenbouw. In 1830 werd de kerk van een klein absidiaal koor voorzien.
De artistieke waarde blijkt uit het gaaf bewaard kerkinterieur dat overwegend een stijlzuivere classicistische, 18de-eeuwse aankleding omvat die een harmonieus geheel vormt met zowel oudere evenals enkele neoclassicistische interieurelementen uit de eerste helft van de 19de eeuw vervaardigd door lokale kunstenaars. In de sober bepleisterde ruimte treft men onder meer kwaliteitsvol 18de-eeuws meubilair aan vervaardigd circa 1779 zoals biechtstoelen, koorgestoelte, hoofdaltaar, de gedeeltelijk ontmantelde preekstoel (...) die worden afgewisseld met 17de- en begin-18de-eeuwse interieurelementen afkomstig van de oudere kerk zoals het tochtportaal, orgel, diverse heiligenbeelden, waterbekken, doopvont (...) die getuigen van een hoogstaande kunstzinnigheid.
Aan de buitenzijde van het kerkgebouw bleef ook een fraaie calvarie behouden waarvan het Christusbeeld minstens tot de 18de eeuw opklimt maar wellicht ouder is en waaronder in de jaren 1930 een herdenkingsmonument voor de gesneuvelden werd aan toegevoegd. De calvarie symboliseert het lijden van Christus en is van oudsher een devotieobject dat teruggaat op de intense verering van de 'Calvarieberg' die reeds vanaf de 4de eeuw een bedevaartsoord is. De calvarie herinnert tevens aan het in de 19de eeuw geruimd kerkhof alwaar volgens middeleeuws gebruik een calvarie werd opgericht om over de doden te waken en Christus' kruisdood om de mensheid te redden te symboliseren.
Tegen de zuidzijde van de kerk treft men een zeldzaam voorbeeld van een zogenaamde roeptribune aan, bestaande uit blauw hardstenen treden onder een houten afdak, die getuige is van een eeuwenoude traditie waarbij via 'omroeping' nabij de kerk reglementen en/of verorderingen werden bekend gemaakt en die tot voor enkele jaren als mededelingenplaats werd gebruikt. Deze roeptribune staat in relatie tot de bouwgeschiedenis van de kerk en is een belangwekkend overblijfsel met rechtshistorische en volkskundige betekenis.