Beschrijving
De bescherming omvat de rijkswachtkazerne met directeurswoning en de omheiningsmuur aan de Leopold II-laan.
Waarden
De voor bescherming geselecteerde burgerlijke architectuur uit het geïnventariseerd bouwkundig erfgoed van de stad Dendermonde en deelgemeenten bestrijkt een zo ruim mogelijke typologische diversiteit die zowel betrekking heeft op privéwoningen als op openbare en overheidsgebouwen, binnen stedelijke én landelijke context. Zo komen op het vlak van woningbouw verschillende huizentypes en woonvormen aan bod gaande van kasteel, landhuis, villa, herenhuis, burgerwoning tot kwalitatieve volkshuisvesting binnen een arbeiderswijk en tuinwijkhuizen in seriebouw. Deze selectie vertoont sterke intrinsieke kwaliteiten op historisch, artistiek, wetenschappelijk en/of sociaal-cultureel vlak en qua authenticiteit, gaafheid, ouderdom, representativiteit en/of zeldzaamheid om het algemeen belang van het behoud te verantwoorden. Het merendeel van de voorgestelde privéwoningen zijn niet enkel architectuurhistorisch of artistiek belangwekkend doch tevens cultuurhistorisch betekenisvol. Mede door hun prestigieus karakter veruitwendigen zij de maatschappelijke positie en financiële draagkracht van de meest prominente en/of kapitaalkrachtige burgers die gedurende een specifieke periode de samenleving hebben beïnvloed. Andere bezitten een bijkomende waarde doordat zij een zeldzame rest vormen van een oudere historische woonsite. Door de aanwezigheid van hun kenmerkende oorspronkelijke aanhorigheden, zoals bijgebouwen, tuin of park met aanleg, tuinornamentiek, omheining en poort of hekwerk, vormen de geselecteerde items entiteiten, die in al hun componenten exemplarisch zijn en een uitzonderlijk karakter bezitten voor de regio. Tot dergelijk bijgaand landschappelijk kader behoren veelal één of meerdere opvallende bomen tot een uitgebreid bomenbestand, met een (natuur)wetenschappelijke waarde die tevens het historisch karakter van de woonsite opvallend visualiseren. De voorgestelde monumenten zijn overwegend in of nabij de dorpskern of aan belangrijke invalswegen gesitueerd, waar hun ruimtelijk structurerende waarde binnen het actueel stads- of dorpsweefsel hun betekenis als historische getuigenis voor de samenleving vergroot. Dit aspect geldt evenzeer voor de verschillende soorten overheidsgebouwen die tevens het oeuvre van vooraanstaande architecten vertegenwoordigen. Binnen de specifieke Dendermondse context, waarbij de stad tijdens de Eerste Wereldoorlog grotendeels werd vernield, zijn de geselecteerde items uitzonderlijke materiële getuigen van het vooroorlogse bouwkundig patrimonium.
Rijkswachtgebouw met inbegrip van de jongere vergrotingen en muur aan de straat is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde, sociaal-culturele waarde
in casu architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde: Het rijkswachtgebouw aan de Leopold II laan is een mooi voorbeeld van een gendarmerie uit de tweede helft van de 19de eeuw in neotraditionele stijl, dat specifiek voor deze functie werd ontworpen en nog steeds in gebruik is. Het is een voortzetting van de aanwezigheid sinds 1796 van een volwaardige gendarmerie te Dendermonde.
De kenmerkende neotraditionele stijl uit zich in het gebruik van baksteen- en zandsteenbouw, trapgeveltjes, aflijnende baksteenfries, sierankers en dergelijke. Binnen de specifieke Dendermondse context, waarbij de stad tijdens de Eerste Wereldoorlog grotendeels werd vernield, is de gendarmerie een uitzonderlijke getuige van dergelijk kwalitatief vooroorlogs bouwkundig patrimonium.
Het beeldbepalend gebouw is bovendien illustratief voor de architectuur uit de periode van ontstaan én is daarenboven een ontwerp van de gerenommeerde architect Pieter Van Kerkhove, leerling en docent van de Sint-Lucasschool en later provinciaal bouwmeester die in dezelfde straat ook de herenwoning van Leopold Gorus-De Block ontwierp. Het gebouw getuigt van zijn gedegen architectuurkennis en herkenbare stijl waarbij de architect op een ambachtelijk-archeologische wijze met zin voor eenheid, detail en afwerking dit complex concipieerde. Hij slaagde erin een strakke opbouw te verlevendigen door het doordacht gebruik van bogenfriezen en verschillende verspringende trapgevels.
De rijkswachtkazerne omvat heden het beeldbepalend 19de-eeuws hoofdgebouwen de stilistisch bijhorende vergroting uit 1936 bestemd als administratief centrum, de voormalige directeurswoning en een aansluitende muur met lisenen en baksteenfries die tot tegen de gevangenis doorloopt. Dit opvallende geheel in bak- en zandsteenbouw sluit de straatwand af en markeert het straatbeeld. Er is een duidelijke visuele band tussen de kazerne en de achterliggende aanpalende en eveneens 19de-eeuwse cellengevangenis die tezamen het hele bouwblok innemen.
De bijhorende tuinwijk met 22 rijkswachtershuizen opgetrokken op het tegenoverliggend voormalig Bastion IV maakt integrerend deel uit van deze site. De ligging en inplanting visualiseert de eenheid en functionele band tussen beide complexen.
Het geheel van het rijkswachtgebouw, gevangenis en tuinwijk met rijkswachtershuizen nemen als materiële getuige van de politionele en strafrechterlijke macht een wezenlijke plaats in het stedelijk weefsel.