Geografisch thema

Mortelwalstraat

ID
12770
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12770

Beschrijving

Bochtige weg, loopt vanaf de Poekestraat in noordoostelijke richting tot aan de grens met Aalter en Oost-Vlaanderen, gevormd door de Wantebeek, en in Aalter verder gezet als Baarlaars. Het valleigebied van de Poekebeek en de Wantebeek, met meersen en bossen die zich uitstrekken tot over de grens met Aalter (Oost-Vlaanderen), behoort gedeeltelijk tot de ankerplaats Vallei Poekebeek met Kasteeldomein Poeke en is ook gedeeltelijk gesitueerd binnen de omvattende relictzone Molenmeersen en Kasteel van Poeke.

De naam verwijst naar de historische, in oorsprong omwalde, hoeve "Goed ter Moortelwalle" (nummer 9, thans vernieuwd, de omwalling is verdwenen). Dit foncier van de heerlijkheid Moortelwalle, een leen van Bellem en Schuurveld, beschikt over een baljuw. De hoeve staat afgebeeld op de "Grenskaart tussen de kasselrijen Kortrijk en de Oudburg" van 1627, geschilderd door landmeter Lodewijk de Bersacques als "T'goet te moortele en(de) Theersch(ip) ter eeke". In 1769 op een figuratieve kaart afgebeeld als "hofstede van mijnheer Meijere pensionaris".

'Mortel' in de betekenis van slijk of modder, verwijst naar de aanwezigheid van moerassige of drassige grond, 'walle' slaat op de vroegere omwalling zoals te zien op de Atlas der Buurtwegen (1842). Een bocht volgt het tracé van de omwalling.

De Wantebeek is op deze plaats ook gekend onder de alternatieve naam "Stampkotbeek", verwijzend naar de watermolen van Axpoele (zie Aaltervoetweg nummer 6), die zich even stroomopwaarts bevindt.
Op de Atlas der Buurtwegen (1842) mondt, op de grens met Aalter, de Wantebeek uit in de Poekebeek. Deze laatste stroomt oorspronkelijk vanaf de kruising met de Grensstraat aan de voormalige herberg "De Geite" (nummer 12) aan de noordkant van de straat richting noord tot aan de grens. Circa 1914-1915 wordt het verloop van de Poekebeek ter hoogte van de kruising in oostelijke richting verlegd en het noordelijke stuk gesupprimeerd. Twee bruggen leiden de Mortelwalstraat over de Poekebeek.

Op de Atlas der Buurtwegen beschreven als "Chemin du Cabaret dit Meulemotte au pont dit Loobuis" of "Mortelwal Straet". Ten noorden van de hoeve loopt een korte voetweg, "Sentier du village au Cabaret de Geite" of "Geite Voetweg", van en naar de Mortelwalstraat, gedeeltelijk het tracé van de omwalling volgend. Meer noordwaarts vertrekt de "Sentier du Cabaret de Wolf à Moortelwalle" of "Meulenakker Voetweg", die de Poekebeek kruist en uitgeeft op de Pietakkerstraat. Een gedeelte van die voetweg is nog bewaard als erfoprit naar de Pietakkerstraat nummer 12 die vanaf daar als landweg door de weilanden verder loopt.

Van oudsher verspreide, landelijke bebouwing met enkele historische hoeves met omwalling. De sites zijn grosso modo bewaard gebleven, maar de gebouwen ingrijpend vernieuwd en de omwallingen verdwenen. Het "Goed ter Moortelwalle" heeft een nieuw boerenhuis, de schuur er tegenover dateert van "1811" zie jaarsteen in de eindgevel. "Goed te Buren" (nummer 5), met oudst gekende vermelding van 1597, staat afgebeeld als "T'goet te burrent" met omwalling op de "Grenskaart tussen de kasselrijen Kortrijk en de Oudburg" van 1627, geschilderd door landmeter Lodewijk de Bersacques. De omwalling is op de Atlas der Buurtwegen al verdwenen.

Nummer 6 is een hoeve met losse bestanddelen en staat op een figuratieve kaart uit 1769 als "hofstede van Cornelis van Overbeke", en op de Atlas der Buurtwegen (1842) met dezelfde configuratie. Thans met vernieuwd woonhuis.

Nummer 10 staat op een figuratieve kaart uit 1769 als "hofstede adv(ocaa)t Smet Thielt". De voormalige herberg "De Geite" (nummer 12) staat op de Atlas, wordt volgens De Flou vermeld in 1846 en is op de Vandermaelenkaart (circa 1850) aangeduid als "De Geete". Thans laag, bewaard volume maar zwaar gerenoveerd.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg, Monumenten en Landschappen, Landschapsatlas, 2001, OC GIS-Vlaanderen.
  • Rijksarchief Gent, Familiefonds, nummer 4679.
  • Rijksarchief Gent, Kaarten en Plans, nummer 2765.
  • BRAET M., Ruiselede, in: De roede van Tielt. Als straten gaan…praten, Tielt, 2005, p. 165.
  • BRAET M., Verklaring van de Ruiseleedse straatnamen, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 23, nummer 1, 2006, p. 23.
  • DEGUFFROY G., DEPREDOMME J., Ruiseleedse plaatsnamen, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 10, nummer 4, 1993, p. 170, p. 172.
  • DEPREDOMME J., Ruiseleedse gebouwen en plaatsnamen op de Grenskaart van 1627, in Oud Ruysselede. Heemkundig Tijdschrift Doomkerke, Kruiskerke, Ruiselede, jg. 2, nummer 2, 1985, p. 87-92.
  • VERHOUSTRAETE A., Feodaal overzicht van Ruiselede (overdruk uit Appeltjes van het Meetjesland), Maldegem, 1965, p. 29.

Bron: VAN VLAENDEREN P. & VRANCKX M. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Ruiselede, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL39, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Van Vlaenderen, Patricia; Vranckx, Martien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brug over de Poekebeek

  • Omvat
    Halfvrijstaande boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Roobuisbrug

  • Is deel van
    Ruiselede


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Mortelwalstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12770 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.