Geografisch thema

Kleine-Spouwen

ID
13454
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13454

Beschrijving

Maakte van 1971 tot 1976 deel uit van de fusiegemeente Spouwen. De oudste bewoningssporen klimmen op tot de Romeinse tijd. Kleine-Spouwen lag aan de heirbaan Tongeren-Nijmegen, en kende hierdoor een vrij belangrijke bebouwing, waarvan vondsten - onder meer een grafveld en een villa- getuigen.

Het dorp, een vrije rijksheerlijkheid, behoort reeds vroeg toe aan de abdij van Munsterbilzen; het wordt sinds de 14de eeuw trouwens vaak Nonnespauwen genoemd. De rijksvorstin-abdis bezat er de heerlijke rechten, onder voogdij van de graven van Loon, en vanaf 1366 de prinsbisschoppen van Luik.

De heerlijkheid maakte deel uit van het ambt Bilzen, kwartier Loon, en ondanks het feit dat het een vrije rijksheerlijkheid was betaalde het belastingen, en viel, zeker in de 18de eeuw, onder het gezag van de drossaard van Bilzen.

De schepenbank werd door de abdis van Munsterbilzen benoemd, en sprak Loons recht. Ze ging ten hoofde bij het Leenhof van Munsterbilzen, dat ook voor criminele zaken bevoegd was.

Op kerkelijk gebied ressorteerde het dorp onder de Sint-Aldegondisparochie. De kerk was een stichting van de abdij van Munsterbilzen, die het begevingsrecht en de tienden bezat.

Traditioneel was Kleine-Spouwen een Haspengouws landbouwdorp, een aantal hoeven zijn trouwens nog steeds in bedrijf. Hiernaast ontstonden in recentere jaren een paar middelgrote, industriële bedrijven, onder meer een steenbakkerij. Het gebrek aan terwerkstelling in de 20ste eeuw hield het bevolkingsaantal laag. Ongeveer de helft van de actieve bevolking pendelt naar het Genkse industriegebied.

De gemeente bestaat van oudsher uit twee entiteiten: het eigenlijke dorp, en het gehucht Berg, ten noorden hiervan. Waar op de Ferrariskaart (1771-1777) en in de Atlas van de Buurtwegen (1841-1845) deze kernen nog als duidelijk onderscheiden elementen worden ervaren, zijn zij sterk naar elkaar toegegroeid door de lintbebouwing van de laatste decennia, en door de aanleg van de N745 -verbinding Bilzen-Riemst, die de gemeente van het noordwesten naar het zuidoosten doorkruist- met de erbijhorende lintbebouwing.

Kleine-Spouwen is een straatdorp aan de belangrijkste as, de huidige J. Vandersandenstraat. Deze straat vormt, samen met de aan de noordzijde erop aansluitende Sint-Aldegondigsstraat en Troffelstraat, en de voormalige dreef naar Alden Biesen, het huidige Bosselaar, de oude kern van het dorp, die op de Ferrariskaart is terug te vinden.

De oude kern van het gehucht Berg is de kruising van de huidige Keistraat met de Driesstraat.

Oppervlakte: 321 hectare. Aantal inwoners (1976): 907.

  • DUSAR A., Limburgs kunstbezit. Van prehistorie tot classicisme, Hasselt, 1970, p. 53, 193.
  • FRERE M. - H. BAILLIEN, De gerechtelijke instellingen in Haspengouw, in Limburgs Haspengouw, Hasselt, 1951, p. 168.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Limburg. Kanton Bilzen. Brussel-St.-Truiden, 1975, 33-34.
  • PAQUAY J., Les paroisses de l'ancien concile de Tongres y compris les conciles de Hoeselt et Villers-l'Evêque démembrés du même concile, in Bulletin de la Société d'Art et d'Histoire du Diocèse de Liège, 18, 1909, p. 44, 183, 185, 193-194.
  • PAQUAY J., Oudheidkundige inventaris der kunstvoorwerpen in kerken en openbare gebouwen, Volume Aflevering VIII, Kanton Bilzen, sine loco, 1932. 38-39.
  • SCHAETZEN P. de, De Romeinen in Haspengouw, in Limburgs Haspengouw, Hasselt, 1951, p. 75.

Bron: SCHLUSMANS F. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kantons Bilzen - Maasmechelen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Berg

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Gesloten hoeve van 1849

  • Omvat
    Hoeve gedateerd 1820

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Aldegondis met kerkhof

  • Omvat
    Villa met voortuinhek

  • Is deel van
    Bilzen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kleine-Spouwen [online], https://id.erfgoed.net/themas/13454 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.